Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp dạy học theo góc vào giảng dạy môn Sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Nguyễn Hồng Thanh

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp dạy học theo góc vào giảng dạy môn Sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Nguyễn Hồng Thanh

1. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG TRƯỜNG THCS LIÊN HỒNG  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh” Mơn: Sinh học Cấp học: THCS Tác giả: Nguyễn Hồng Thanh Đơn vị cơng tác: Trường THCS Liên Hồng Chức vụ: Giáo viên NĂM HỌC 2019 – 2020
2. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh A.ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Sinh học là một mơn khoa học thực nghiệm, trong quá trình tiếp cận kiến thức địi hỏi người học phải trải qua thực hành thí nghiệm để nắm bắt và kiểm chứng lại lí thuyết đã học. Trước đây cũng như những mơn học khác chủ yếu sử dụng phương pháp dạy học truyền thống: thuyết trình, đàm thoại, luyện tập; ngày nay, đã cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống đĩ và sử dụng những phương pháp hiện đại như: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp đĩng vai, phương pháp dự án, phương pháp bàn tay nặn bột, Trong những phương pháp dạy học hiện đại nhằm tăng cường hoạt động tự chủ, phát huy tính tích cực, tự lực cho người học thì dạy học theo gĩc là một phương pháp tổ chức dạy học hiệu quả. Ngồi mục tiêu truyền đạt kiến thức, dạy học theo gĩc cịn kích thích hứng thú, say mê nghiên cứu, rèn luyện năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, gắn lí thuyết với thực hành, tư duy và hành động, rèn luyện năng lực cộng tác làm việc theo nhĩm . Trong chương trình Sinh học 9, tơi nhận thấy rằng cĩ nhiều nội dung kiến thức cĩ thể tổ chức dạy học theo gĩc mà ở đĩ người học cĩ thể lĩnh hội kiến thức theo các cách khác nhau, nhờ đĩ phát huy được tính tích cực, tự lực cũng như hứng thú của học sinh trong học tập. Với các lý do trên, tơi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh” làm sáng kiến kinh nghiệm với hi vọng được chia sẻ những hiểu biết của mình với đồng nghiệp đồng thời cùng nhau vận dụng vào thực tiễn để nâng cao chất lượng giảng dạy mơn sinh học. II.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Tìm hiểu, vận dụng phương pháp “Dạy học theo gĩc” vào giảng dạy nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Trong phạm vi đề tài, tơi nghiên cứu phương pháp “Dạy học theo gĩc” nhằm phát huy tính tích cực của học sinh khi học mơn sinh học . Cụ thể nghiên cứu trên đối tượng học sinh khối 9 trường trung học cơ sở nơi giáo viên trực tiếp giảng dạy. IV. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU Qua các năm học 2018 – 2019 , 2019 - 2020 V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp nghiên cứu lý luận 1/15
3. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Phương pháp khảo sát điều tra - Phương pháp thực nghiệm sư phạm - Phương pháp so sánh. B. NƠI DUNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ 1. Khái quát chung về dạy học tích cực. 1.1.Thế nào là tính tích cực học tập? Tính tích cực (TTC) là một phẩm chất vốn cĩ của con người, bởi vì để tồn tại và phát triển con người luơn phải chủ động, tích cực cải biến mơi trường tự nhiên, cải tạo xã hội. Vì vậy, hình thành và phát triển TTC xã hội là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục. Tính tích cực học tập - về thực chất là TTC nhận thức, đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí lực và cĩ nghị lực cao trong qúa trình chiếm lĩnh tri thức. TTC nhận thức trong hoạt động học tập liên quan trước hết với động cơ học tập. Động cơ đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ độc lập là mầm mống của sáng tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ phát triển tự giác, hứng thú, bồi dưỡng động cơ học tập. TTC học tập biểu hiện ở những dấu hiệu như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu ra; hay nêu thắc mắc, địi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa đủ rõ; chủ động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới; tập trung chú ý vào vấn đề đang học; kiên trì hồn thành các bài tập, khơng nản trước những tình huống khĩ khăn 1.2. Phương pháp dạy học tích cực Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hĩa, tích cực hĩa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ khơng phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động. 2. Phương pháp dạy học theo gĩc. 2.1. Dạy học theo gĩc là gì? 2/15
4. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Học theo gĩc cịn được gọi là “ trạm học tập” hay “ trung tâm học tập” là một phương pháp dạy học theo đĩ học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại các vị trí cụ thể trong khơng gian lớp học nhưng cùng hướng tới chiếm lĩnh một nội dung học tập theo các phong cách học khác nhau. Mục đích là để học sinh được thực hành, khám phá và trải nghiệm qua mỗi hoạt động. Dạy học theo gĩc đa dạng về nội dung và hình thức hoạt động. Dạy học theo gĩc kích thích HS tích cực học thơng qua hoạt động. Là một mơi trường học tập với cấu trúc được xác định cụ thể. 2.2. Các giai đoạn của học tập theo gĩc. 2.2.1. Giai đoạn chuẩn bị. Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo gĩc đạt hiệu quả. - Lựa chọn nội dung bài học phù hợp. - Thời gian học tập: Việc học tập theo gĩc khơng chỉ tính đến thời gian học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập mà cịn cả thời gian giáo viên hướng dẫn giới thiệu, thời gian học sinh lựa chọn gĩc xuất phát, thời gian học sinh luân chuyển gĩc. Bước 2 : Xác định nhiệm vụ và hoạt động cụ thể cho từng gĩc. - Đặt tên các gĩc sao cho thể hiện rõ đặc thù của hoạt động học tập ở mỗi gĩc và cĩ tính hấp dẫn học sinh. - Thiết kế nhiệm vụ ở mỗi gĩc, quy định thời gian tối đa cho hoạt động ở mỗi gĩc và các cách hướng dẫn học sinh chọn gĩc, luân chuyển các gĩc cho hiệu quả. - Biên soạn phiếu học tập, văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ - Xác định và chuẩn bị những thiết bị, đồ dùng, phương tiện cần thiết cho học sinh hoạt động. 2.2.2. Giai đoạn tổ chức cho học sinh học theo nhĩm. Bước 1: Sắp xếp khơng gian lớp học: - Bố trí gĩc/ khu vực học tập phù hợp với nhiệm vụ, hoạt động học tập và phù hợp với khơng gian lớp học. - Đảm bảo cĩ đủ tài liệu phương tiện, đồ dùng học tập cần thiết mỗi gĩc - Chú ý đến lưu tuyến di chuyển giữa các gĩc. Bước 2. Giới thiệu bài học/ nội dung học tập và các gĩc học tập. - Giới thiệu tên bài học và nội dung học tập; Tên vị trí các gĩc. - Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi gĩc, thời gian thực hiện nhiệm vụ tại các gĩc. - Dành thời gian cho học sinh chọn gĩc xuất phát. 3/15
5. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Giáo viên cĩ thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các gĩc để tránh lộn xộn. Khi học sinh đã quen với phương pháp học tập này, giáo viên cĩ thể cho học sinh lựa chọn thứ tự các gĩc. Thiết kế các hoạt động để thực hiện nhiệm vụ ở từng gĩc bao gồm phương tiện/tài liệu (tư liệu nguồn, văn bản hướng dẫn làm việc theo gĩc ) Bước 3. Tổ chức cho học sinh học tập tại các gĩc Tổ chức thực hiện học theo gĩc – học sinh được lựa chọn gĩc theo sở thích – học sinh được học luân phiên tại các gĩc theo thời gian quy định (ví dụ 10’ - 15’ tại mỗi gĩc) để đảm bảo học sâu. - Học sinh cĩ thể làm việc cá nhân, cặp hay nhĩm nhỏ tại mỗi gĩc theo yêu cầu của hoạt động. - Giáo viên cần theo dõi phát hiện khĩ khăn của học sinh để hướng dẫn, hỗ trợ kịp thời. - Nhắc nhở thời gian để học sinh hồn thành nhiệm vụ và luân chuyển gĩc. Bước 4. Tổ chức cho học sinh trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu cần). Tổ chức trao đổi/chia sẻ (thực hiện linh hoạt) - Tiêu chí học theo: Học theo gĩc 1. Tính phù hợp 2. Sự tham gia 3. Tương tác và sự đa dạng. 2.3. Một số điểm cần lưu ý khi dạy học theo gĩc Cĩ nhiều hình thức tổ chức cho học sinh học theo gĩc. Ví dụ: a. Tổ chức gĩc theo phong cách học dựa và chu trình học tập của Kobl b. Tổ chức học theo gĩc dựa vào hình thành các kĩ năng mơn học. c. Tổ chức học theo gĩc liên hệ chặt chẽ với học theo hợp đồng trong đĩ bao gồm các gĩc “phải” thực hiện và các gĩc “cĩ thể” thực hiện. II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ 1. Những hạn chế của hoạt động đổi mới phương pháp dạy học. Bên cạnh nhiều kết quả bước đầu đạt được việc đổi mới phương pháp dạy học cịn nhiều hạn chế cần phải khắc phục: - Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS đối với nhiều giáo viên chưa mang lại kết quả cao. Truyền thụ tri thức một chiều vẫn là chủ đạo. - Số giáo viên thường xuyên chủ động phối hợp áp dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực chưa nhiều. - Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức lý thuyết. Việc rèn kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tính huống thực tiễn cho học sinh chưa được quan tâm. - Việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin, các phương tiện dạy học chưa được rộng rãi. 4/15
6. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh 2. Một số nguyên nhân dẫn đến hạn chế của việc đổi mới phương pháp. Thực trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đĩ cĩ một số nguyên nhân cơ bản sau. - Nhận thức về sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và ý thức thực hiện đổi mới của một bộ phận giáo viên và cán bộ quản lý chưa cao. - Chỉ chú trọng đến đánh giá cuối kì, chưa chú trọng dến đánh giá thường xuyên và kỹ năng vận dụng vào thực tiễn của học sinh. - Nguồn lực phục vụ cho quá trình đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường như: Cơ sở vật chất, thiêt bị, hạ tầng cơng nghệ thơng tin . . cịn thiếu . 3. Kết quả khảo sát khi chưa áp dụng sáng kiến. Trước khi thực hiện phương pháp dạy học theo gĩc ở lớp thực nghiệm tơi đã ra đề kiểm tra 1 tiết nhằm khảo sát chất lượng học tập ở cả 4 lớp 9 và thu được kết quả như sau: Xếp loại bài kiểm tra Tổng Lớp số học Giỏi Khá Tb Yếu sinh SL TL SL TL SL TL SL TL 9A, 9B 75 10 13,3 26 34,7 35 46,7 4 5,3 (Đối chứng) 9C, 9D 75 11 14,7 25 33,3 34 45,3 5 6,7 (Thực nghiệm) III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Trong quá trình giảng dạy bộ mơn sinh 9, khi nghiên cứu chương trình tơi thấy cĩ nhiều tiết học cĩ thể áp dụng phương pháp “Dạy học theo gĩc” cĩ hiệu quả nhằm phát huy tính tích cực của học sinh. Trong phạm vi của đề tài này tơi xin giới thiệu một số giáo án tiết dạy minh họa sau: Giáo án 1: Bài 20: Thực hành quan sát và lắp mơ hình ADN I.MỤC TIÊU Sau bài học, học sinh cần đạt được: 1. Kiến thức: 5/15
7. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Củng cố lại kiến thức về cấu trúc khơng gian của phân tử ADN 2. Kĩ năng: - Rèn được kĩ năng quan sát và phân tích mơ hình ADN - Rèn được thao tác lắp ráp mơ hình ADN - Tự tìm hiểu và thực hiện được nhiệm vụ được giao một cách độc lập và hợp tác tại các gĩc - Trình bày kết quả phân tích và vận dụng 3. Thái độ: - Tích cực thoải mái, tự giác tham gia vào các hoạt động . - Cĩ ý thức hợp tác, chủ động , sáng tạo trong học tập - Củng cố niềm tin vào khoa học - Tính cẩn thận , yêu thích bộ mơn - Biết giữ gìn đồ dùng, thiết bị sẵn cĩ 4. Phát triển năng lực Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực thực hành sinh học. II. CHUẨN BỊ : 1. Phương tiện, thiết bị Chuẩn bị của Giáo viên: - Mơ hình phân tử ADN - Hộp đựng mơ hình cấu trúc phân tử ADN tháo rời số lượng 6 bộ - Màn hình và máy chiếu , băng hình cấu trúc khơng gian ADN ,cơ chế tự sao AND - Giấy Ao, phiếu giao việc, băng dính, kéo Chuẩn bị của Học sinh ; - SGK Sinh học 9, vở ghi, bút chì, thước . - Đọc trước bài học: Quan sát và lắp mơ hình - Ơn lại kiến thức về cấu tạo và cơ chế nhân đơi ADN và bán chất hĩa học của gen, cơ chế tổng hợp ARN và Prơtêin - Mỗi học sinh chuẩn bị viết bài thu hoạch 2. Phương pháp: Học theo gĩc ,thực hành, thảo luận nhĩm ,trực quan ,vấn đáp III. HOẠT ĐỘNG DAY - HỌC Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Khởi động: - Gọi 1 em học sinh : Mơ tả cấu trúc - HS đứng tại chỗ trả lời khơng gian của phân tử ADN - HS khác nhận xét, đánh giá - GV chốt và dẫn dắt vào bài mới. 6/15
8. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Để nắm kỹ cấu trúc khơng gian của ADN theo mơ hình của J.oatxơn và F. Crick ta sẽ thực hành quan sát và lắp ráp mơ hình ADN. Tổ chức hoạt động theo gĩc -Giới thiệu nội dung (mục tiêu, nhiệm vụ của các gĩc, thời gian mỗi gĩc là 10 - Lắng nghe để biết cách học tập phút) chiếu trên màn hình và dán ở các gĩc, cho học sinh tự lựa chọn gĩc theo phong cách học của mình . - Chọn gĩc phù hợp phong cách Vận động học sinh ngồi vào các gĩc học và ngồi vào vị trí gĩc đã chọn. cho cân đối về số lượng . - Lắng nghe Thơng báo hình thức, thời gian hoạt -Nghiên cứu và hồn thành nhiệm động và sản phẩm của mỗi gĩc. Lưu ý vụ tại gĩc trong thời gian qui định. hướng luân chuyển các gĩc. Hết thời gian sẽ dừng và chuyển vị trí để hồn thành nhiệm vụ ở gĩc tiếp theo. - Quan sát, hướng dẫn, gợi ý, hỗ trợ học sinh thực hiện nhiệm vụ tại các gĩc. GV: hướng dẫn học sinh quan sát mơ - HS quan sát kĩ mơ hình, thảo luận hình phân tử ADN - HS chiếu mơ hình lên màn hình -GV hướng dẫn học sinh chiếu mơ hình như hướng dẫn AND lên màn hình yêu cầu học sinh - HS quan sát hình, đối chiếu với so sánh hình này với hình sách giáo hình 15 Rút ra nhận xét khoa GV: Yêu cầu học sinh phân tích quy - Ghi được các bước lắp ráp trình lắp ráp mơ hình AND gồm mấy - Cụ thể từng bước lắp ráp bước? cụ thể từng bước như thế nào ? Áp dụng kĩ thuật khăn trải bàn - Hướng dẫn HS phân tích: : lắp xong 2 Bước 1: Cá nhân đọc SGK (phần mạch cần phải kiểm tra những điều gì ? 2) kết hợp quan sát mơ hình và xem phim hồn thành nhiệm vụ trong phiếu giao việc (ghi vào khung ngồi giấy Ao) Bước 2: 1 em sẽ ghi những nội dung trùng lặp của các cá nhân vào khung giữa của giấy Ao 7/15
9. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh GV yêu cầu học sinh dựa vào qui trình - HS căn cứ vào quy trình hồn lắp ráp hãy thực hành lắp ráp mơ hình thành lắp ráp mơ hình ADN - Sau khi học sinh đã luân chuyển và hồn thành nhiệm vụ ở tất cả các gĩc, GV Hướng dẫn học sinh báo cáo kết quả - GV tổ chức cho HS trình bày kết quả - Đại diện của các gĩc lần lượt trình đã đạt được ở từng gĩc. Yêu cầu đại bày kết quả. diện của nhĩm học sinh đang ngồi tại vị Trong khi đại diện của 1 nhĩm trí của gĩc nào sẽ trình bày kết quả đạt trình bày kết quả, các nhĩm khác được ở gĩc đĩ. theo dõi và cử đại diện đến tại vị trí - Chốt kiến thức đúng. gĩc đĩ để so sánh và đối chiếu với kết quả nhĩm mình, nhận xét hoặc bổ sung (nếu cĩ ). Củng cố - Kiểm tra đánh giá : - HS lắng nghe, rút kinh nghiệm để Gv nhận xét chung về tinh thần, kết học tiết sau quả giờ thực hành. - Viết thu hoạch GV căn cứ vào phần trình bày của học sinh và kết quả lắp ráp mơ hình ADN để cho điểm. Dặn dò : Vẽ hình 15 SGK vào vở Ơn tập 3 chương (1,2,3) theo yêu cầu cuối bài. Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết Đọc trước bài 21 PHIẾU HỌC TẬP : GĨC QUAN SÁT Thảo luận nhĩm (Thời gian tối đa 10 phút) 1. Mục tiêu: Quan sát kĩ mơ hình , xem phim vận dụng kiến thức đã học mơ tả được cấu trúc khơng gian của phân tử ADN 2. Nhiệm vụ : Quan sát mơ hình, xem phim hãy xác định: + Vị trí tương đối của 2 mạch nucleotit? + Chiều xoắn của 2 mạch? 8/15
10. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh + Đường kính vịng xoắn? chiều cao vịng xoắn? + Số cặp nucleotit trong một chu kì xoắn? + Các loại nucleotit nào liên kết với nhau tạo thành cặp? PHIẾU HỌC TẬP : GĨC PHÂN TÍCH Kĩ thuật khăn trải bàn (Thời gian tối đa 10 phút) 1. Mục tiêu : Nghiên cứu nội dung kiến thức trong SGK tìm ra được quy trình lắp ráp mơ hình ADN 2. Nhiệm vụ : 21. Nhiệm vụ cá nhân học sinh nghiên cứu nội dung SGK Mục 2 : + Khi lắp ráp thành mơ hình hồn chỉnh học sinh tiến hành mấy bước ? + Khi lắp xong mơ hình cần kiểm tra những điều gì ? 2.2. Mỗi cá nhân ghi ý kiến của mình vào khung ngồi giấy AO 2.3 . Một HS sẽ ghi những nội dung trùng lặp của các cá nhân vào khung giữa của giấy Ao PHIẾU HỌC TẬP : GĨC ÁP DỤNG Cá nhân + nhĩm (Thời gian thực hiện tối đa10 phút) 1. Mục tiêu : Từ các quy trình lắp ráp, học sinh cĩ thể áp dụng thực hành lắp ráp mơ hình ADN 2.Nhiệm vụ : Căn cứ vào quy trình và kiến thức đã học từng nhĩm hồn thành lắp ráp mơ hình ADN . Giáo án 2: Bài 60: Bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái 2 I. MỤC TIÊU: Sau bài học, học sinh cần đạt được: 1. Kiến thức: - Nêu được vai trị của các hệ sinh thái biển, hệ sinh thái nơng nghiệp và đề xuất các biện pháp bảo vệ hệ sinh thái này. - HS trình bày được hiệu quả của các biện pháp bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái, từ đĩ đề xuất được những biện pháp bảo vệ phù hợp với hồn cảnh của địa phương. 2. Kĩ năng: - Rèn luyện kĩ năng thu thập, xử lí thơng tin để tìm hiểu về sự đa dạng sinh thái trên thế giới. - Rèn luyện kĩ năng hợp tác trong nhĩm. 3. Thái độ: Giáo dục học sinh nâng cao ý thức bảo vệ mơi trường, bảo vệ sự đa dạng các hệ sinh thái . 4. Định hướng phát triển năng lực: 9/15
11. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản lý, năng lực hợp tác - Năng lực nhận thức khoa học, năng lực vận dụng kiến thức vào tình huống thực tế. II. CHUẨN BỊ : 1. Phương tiện, thiết bị Chuẩn bị của Giáo viên: Giấy Ao, phiếu giao việc, băng dính, kéo Chuẩn bị của Học sinh ; - SGK Sinh học 9, vở ghi, bút chì, thước . - Đọc trước bài học: Bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái 2. Phương pháp: Học theo gĩc ,dạy học nêu và giải quyết vấn đề, hợp tác theo nhĩm , kĩ thuật khăn trải bàn, trực quan ,vấn đáp III. HOẠT ĐỘNG DAY - HỌC Hoạt động 1: Hoạt động khởi động GV đưa tình huống xuất phát: Bảo vệ mơi trường chính là bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái. Vậy bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái nhằm mục đích gì? Chúng ta tìm hiểu nơi dung bài hơm nay. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Ổn định tổ chức. - Ngồi theo nhĩm. - Giới thiệu các gĩc và các nhiệm vụ cụ- Quan sát và lắng nghe thể ở mỗi gĩc (3 gĩc):Gĩc phân tích,- Nghiên cứu các nhiệm vụ cụ thể và lựa gĩc quan sát, gĩc áp dụng chọn gĩc theo tổ - Hướng dẫn học sinh nghiên cứu và lựa chọn các gĩc - Thực hiện nhiệm vụ tại các gĩc - Thực hiện nhiệm vụ theo nhĩm tại các - Yêu cầu các tổ thực hiện nhiệm vụ ở gĩc học tập. Sử dụng kỹ thuật “khăn các gĩc, mỗi gĩc trong thời gian 10’ trải bàn” rồi luân chuyển sang các gĩc khác - Trưng bày sản phẩm của nhĩm tại gĩc - Hướng dẫn các tổ thực hiện nhiệm vụ học tập và trưng bày sản phẩm Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ ở các gĩc. - Đại diện của các gĩc lần lượt trình - GV tổ chức cho học sinh trình bày 10/15
12. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh kết quả đã đạt được ở từng gĩc. Yêu bày kết quả. cầu đại diện của nhĩm học sinh đang- Trong khi đại diện của 1 nhĩm trình ngồi tại vị trí của gĩc nào sẽ trình bày bày kết quả, các nhĩm khác theo dõi và kết quả đạt được ở gĩc đĩ. cử đại diện đến tại vị trí gĩc đĩ để so - - Chốt kiến thức đúng. sánh và đối chiếu với kết quả nhĩm mình, nhận xét hoặc bổ sung (nếu cĩ ). Hoạt động 3: Củng cố, vận dụng - GV: sử dụng sơ đồ tư duy để củng cố bài - Cho học sinh trả lời một số câu hỏi trắc nghiệm củng cố kiến thức của bài thơng qua trị chơi: “Ai nhanh hơn” - Vận dụng: giải quyết một số tình huống trong thực tiễn đời sống Hoạt động 4: Dặn dị - Học bài và ghi nhớ phần tĩm tắt cuối bài. - Tìm hiểu trước bài 61: “ Luật bảo vệ mơi trường” PHIẾU HỌC TẬP: GĨC PHÂN TÍCH (10 phút) 1. Mục tiêu : - Chỉ ra được sự đa dạng của các hệ sinh thái thơng qua các ví dụ - Trình bày được một số biện pháp bảo vệ hệ sinh thái rừng và hiệu quả của các biện pháp đĩ. 2. Nhiệm vụ : Nghiên cứu thơng tin trang 180 ,SGK sinh học 9 và hồn thành các nhiệm vụ sau: a. Nối các hệ sinh thái ở cột A với ví dụ tương ứng ở cột B A- Hệ sinh thái B- Các ví dụ 1. Các hệ sinh thái trên cạn a) Rừng mưa nhiệt đới b) Sơng, suối c) Hoang mạc 2. Các hệ sinh thái nước mặn d) Núi đa vơi e) Rừng lá kim f) Hồ, ao 3. Các hệ sinh thái nước ngọt g) Rừng ngập mặn h) Rạn san hơ b. Kể tên một số hệ sinh thái cĩ ở địa phương em . c. Trình bày vai trị của hệ sinh thái rừng trong tự nhiên. PHIẾU HỌC TẬP : GĨC QUAN SÁT (10 phút) 1. Mục tiêu : 11/15
13. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh - Chỉ ra được sự đa dạng của các hệ sinh thái thơng qua các ví dụ trên hình. - Trình bày được một số biện pháp bảo vệ hệ sinh thái biển và hiệu quả của các biện pháp đĩ. 2. Nhiệm vụ : Quan sát hình 60.1 và hồn thành các nhiệm vụ sau: Hệ sinh thái Hệ sinh thái Hệ sinh thái Hệ sinh thái Hệ sinh thái Hệ sinh thái Hình 60.1. Một số hệ sinh thái a. Điền tên các hệ sinh thái vào chỗ trống tương ứng dưới mỗi hình b. Trình bày về vai trị của hệ sinh thái biển . Đưa ra một số biện pháp bảo vệ hệ sinh thái biển. PHIẾU HỌC TẬP : GĨC ÁP DỤNG (10 phút) 1. Mục tiêu : - Chỉ ra được sự đa dạng của các hệ sinh thái thơng qua các ví dụ - Trình bày được một số biện pháp bảo vệ hệ sinh thái nơng nghiệp 2. Nhiệm vụ : Quan sát hình 60.2 và hồn thành các nhiệm vụ sau: Đồi chè Vườn tiêu 12/15
14. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Vườn cà phê Ruộng bậc thang Hình 60.2. Một số hệ sinh thái nơng nghiệp a. Kể tên một số hệ sinh thái chủ yếu mà em biết và lấy ví dụ. b. Kể tên một số hệ sinh thái cĩ ở địa phương em. c. Trình bày vai trị của hệ sinh thái nơng nghiệp. Chúng ta cần làm gì để bảo vệ hệ sinh thái nơng nghiệp? IV. KẾT QUẢ THỰC HIỆN VÀ SO SÁNH ĐỐI CHỨNG 1.Kết quả định tính. Đánh giá sự hứng thú của học sinh trong khi học: Thể hiện qua phiếu thăm dị điều tra với các nội dung về: mức độ hứng thú đối với phương pháp; mong muốn áp dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào các bài học khác; các kỹ năng (hoặc nhiệm vụ) thực hiện tốt qua tiết học; ưu điểm của dạy học theo gĩc; trong đĩ nhấn mạnh đến sự hứng thú, sự mong muốn áp dụng phương pháp trên (phần phụ lục số I). Kết quả định lượng thu được thể hiện trên biểu đồ như sau: Hình 1:Biểu đồ mức độ hứng thú của học sinh với phương pháp dạy học theo gĩc 10% 10% 20% 60% Hình 2: Biểu đồ thể hiện sự mong muốn của học sinh trong việc áp dụng phương pháp dạy học theo gĩc. 13/15
15. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Từ kết quả, cho thấy:  Cĩ tới 90% số học sinh thấy hứng thú và rất hứng thú với phương pháp dạy học theo gĩc, khơng cĩ học sinh nào thấy nhàm chán trong học tập.  Cĩ 60% số học sinh mong muốn được học với phương pháp này một cách thường xuyên. Điều đĩ chứng tỏ học sinh đã bắt đầu thích thú với phương pháp dạy học theo gĩc. 2. Kết quả định lượng. Tơi đã tiến hành kiểm tra các bài 1 tiết, học kì khối 9 sau khi áp dụng sáng kiến vào giảng dạy tại trường (với yêu cầu đề bài giống đối chứng ) thu được kết quả ở bảng số liệu điều tra cĩ so sánh với kết quả trước khi thực hiện (phần phụ lục số II). Từ kết quả cho thấy đối với học sinh ở lớp thực nghiệm, đa số học sinh rất thích thú với phương pháp học tập theo gĩc. Chất lượng học tập bộ mơn sinh ở lớp thực nghiệp được nâng lên đáng kể, thể hiện ở: tỉ lệ học sinh khá giỏi tăng cao, tỉ lệ học sinh trung bình giảm và đặc biệt là khơng cịn học sinh cĩ bài yếu, kém. Năm học vừa rồi chất lượng bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi mơn sinh của giáo viên đạt kết quả tương đối cao và cĩ nhiều tiến bộ so với các năm học trước với 4 giải cấp huyện (1 giải nhất, 3 giải nhì) và 9 giải cấp thành phố(1 giải nhì, 7 giải ba, 1 giải khuyến khích). Thực ra, các kết quả cịn phụ thuộc nhiều yếu tố nhất là từng lứa tuổi học sinh. Song các kết quả nhà trường và cá nhân đã đạt được phần nào nĩi lên những cố gắng của tập thể và cá nhân tơi. Nĩ cho thấy tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học là cần thiết và đáp ứng nhu cầu của nhiều học sinh hiện tại. V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM Kinh nghiệm thực tiễn dạy học và kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy để phát huy hiệu quả áp dụng của sáng kiến cần cĩ các điều kiện sau: Cần được tiếp tục áp dụng giải pháp cho những năm tiếp theo kể cả khi thay sách. Để phổ biến cho tất cả giáo viên cần tổ chức thành buổi sinh hoạt trao đổi chuyên mơn, chia sẻ kinh nghiệm trong giảng dạy. Đưa giải pháp lên các trang Web giành cho giáo viên như: http:\\truonghocketnoi.edu.vn để chia sẻ cùng đồng nghiệp và hồn thiện hơn sáng kiến. Cần cĩ sự phối hợp tốt với giáo viên phụ trách thiết bị trong trường, cùng với nhĩm học sinh yêu thích sinh học, để giải pháp đạt hiệu quả cao. Giải pháp cịn cĩ thể áp dụng cho các chủ đề khác của bộ mơn thậm trí cả 14/15
16. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh những mơn học khác đặc biệt các bộ mơn khoa học tự nhiên. C- KẾT LUẬN VÀ KUYẾN NGHỊ. 1. Kết luận. Tơi đã tiến hành dạy thực nghiệm ở một số tiết trong chương trình sinh học lớp 9 kết quả cho thấy các lớp tơi dạy theo hướng này học sinh đều tích cực, hào hứng tham gia vào giờ học. Các em hiểu bài ngay tại lớp, biết vận dụng những kiến thức đã cĩ để làm bài tập, trả lời câu hỏi và hơn thế nữa các em cịn biết vận dụng ngay cả trong những lúc vui chơi, tham gia thể dục thể thao và trong lao động. Qua đĩ khơng ngừng nâng cao chất lượng mơn học, nâng cao hiệu quả giáo dục. Hiện nay, khơng cịn hiện tượng học sinh ỷ lại, hay thụ động trong dạy và học mơn sinh học 9 . Nhưng khi bắt đầu làm quen với phương pháp “dạy học theo gĩc” thì cơ và trị thật là bỡ ngỡ. Vì là phương pháp mới nên địi hỏi phải cĩ thời gian làm quen và rèn luyện. Thời gian rèn luyện càng nhiều thì kĩ năng càng nhuần nhuyễn, do vậy thúc đẩy cơ và trị khơng ngừng cố gắng rèn luyện để cĩ được kết quả tốt nhất, thành tích cao nhất và hưng phấn nhất. Mặc dù cịn hạn chế về mặt thời gian nghiên cứu, số liệu thực nghiệm cịn mỏng, nhưng những kết quả sơ bộ của đợt thực nghiệm tại trường THCS đã chứng minh phương pháp mà sáng kiến đề xuất là một phương pháp tốt gĩp phần giải quyết những tồn tại thực trạng và nâng cao chất lượng dạy học cho bộ mơn sinh học 9 trong trường trung học cơ sở. 2. Khuyến nghị. 2.1. Đối với Ban giám hiệu trường THCS Tăng cường xây dựng kế hoạch, thường xuyên kiểm tra, đánh giá việc đổi mới phương pháp dạy học. Hàng năm tiếp tục tổ chức hội giảng cấp trường từ một đến hai đợt theo hướng tiệm cận cách thức tổ chức thi giáo viên giỏi các cấp. 2.2. Đối với Phịng giáo dục Mời giảng viên các trường đại học về huyện tập huấn đổi mới phương pháp dạy học cho cán bộ quản lý, giáo viên trong tồn huyện. Tổ chức cho cán bộ quản lý các đơn vị trường học đi học tập, trao đổi kinh nghiệm với các huyện bạn. 15/15
17. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh PHỤ LỤC I- PHIẾU ĐIỀU TRA MỨC ĐỘ HỨNG THÚ VỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GĨC Nội dung câu hỏi Khơng Phân Đồng TT đồng ý vân ý Phương pháp dạy học theo gĩc phù hợp với 1 nội dung bài học và khả năng học tập của 02 03 70 em? Phương pháp này giúp em dễ tiếp thu kiến 2 01 05 69 thức, vận dụng tốt các kiến thức sinh học? Phương pháp này mang lại kết quả đáng kể 3 01 02 72 trong học tập của em? Phương pháp này giúp em khám phá, trải 4 0 01 74 nghiệm trong học tập Phương pháp này cần thiết trong hoạt động 5 0 4 71 dạy và học mơn sinh 04 15 356 Kết quả và tỷ lệ % Nội dung 1 1,1% 4 % 94,9% Em rất thích học với phương pháp dạy học 6 theo gĩc (hoạt động nhĩm) vì nĩ đáp ứng 0 20 55 nhu cầu học tập của em. Em được tham gia đầy đủ ở các gĩc học tập 7 0 1 74 và tích cực hoạt động nhĩm Em cĩ thực sự hứng thú với phương pháp 8 0 7 68 học tập này Phương tiện, cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu 9 0 17 58 vận dụng phương pháp Em cĩ thích các thầy cơ thường xuyên áp 10 dụng phương pháp này trong giảng dạy bộ 0 30 45 mơn sinh học? 0 75 300 Kết quả và tỷ lệ % Nội dung 2 0% 20% 80% 04 90 656 Tổng kết quả và tỷ lệ hai nội dung 0,5% 12% 87,5%
18. Vận dụng phương pháp dạy học theo gĩc vào giảng dạy mơn sinh học 9 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh II- PHIẾU ĐIỀU TRA CHẤT LƯỢNG TRƯỚC VÀ SAU KHI THỰC HIỆN DẠY HỌC THEO GĨC 1. Trước khi thực hiện giải pháp: Xếp loại bài kiểm tra Tổng Lớp số học Giỏi Khá Tb Yếu sinh SL TL SL TL SL TL SL TL 9A, 9B 75 10 13,3 26 34,7 35 46,7 4 5,3 (Đối chứng) 9C, 9D 75 11 14,7 25 33,3 34 45,3 5 6,7 (Thực nghiệm) 2. Sau khi thực hiện giải pháp Lớp Xếp loại bài kiểm tra Tổng số học Giỏi Khá Tb Yếu sinh SL TL SL TL SL TL SL TL 9A, 9B 75 10 13,3 26 34,7 35 46,7 4 5,3 (Đối chứng) 9C, 9D 75 23 30,7 38 50,6 14 18,7 0 0 (Thực nghiệm)