Bài giảng Hóa học Lớp 9 - Tiết 39+40: Sơ lược tuần hoàn các nguyên tố hóa học - Đỗ Thúy Giang

Nội dung text: Bài giảng Hóa học Lớp 9 - Tiết 39+40: Sơ lược tuần hoàn các nguyên tố hóa học - Đỗ Thúy Giang

1. •GV: Đỗ Thúy Giang
2. Phßng Gi¸o Dôc & §µo T¹o quËn Long Biªn TiÕt 39- 40 S¬ l­îc tuÇn hoµn c¸c NTHH
3. TiÕt 39-40 S¬ l­îc tuÇn hoµn c¸c NTHH Néi dung ch­¬ng tr×nh TiÕt 1 I> Qui luËt s¾p xÕp c¸c NTHH trong b¶ng TH II> CÊu tróc b¶ng TH III> Bµi tËp cñng cè TiÕt 2 I> Sù biÕn thiªn tÝnh chÊt cña c¸c NT trong b¶ng TH II> ý nghÜa cña b¶ng TH III> LuyÖn tËp GV: Lý ThÞ Nh­ Hoa Tæ : Sinh - Ho¸ -§Þa
4. I> Nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c NTHH Nhãm I trong b¶ng tuÇn hoµn 3 Li Liti a>Theo hµng 7 11 Na Natri sè p 3 4 5 6 7 8 9 10 23 19 NT Li Be B C N O F Ne K Kali 39 37 b> Theo cét Rb Rubi®i 85 55 Cs Xesi 133 87 Fr Franxi 223
5. b> Theo 1 cét Nhãm: PHiÕu häc tËp sè 1 Nhãm I a>Theo 1 hµng 3 Li sè p 3 4 5 6 7 8 9 10 Liti 7 11 NT Li Be B C N O F Ne Na Natri 23 • Yªu cÇu : HS quan s¸t sù s¾p xÕp c¸c NTHH trong 1 19 K hµng vµ theo mét cét ë b¶ng HTTH Kali 39 • Th¶o luËn nhãm 8 em ( 3’) theo néi dung sau: 37 Rb 1>Trong 1 hµng : ®i tõ tr¸i sang ph¶i sè ®iÖn tÝch h¹t Rubi®i nh©n 85 55 2>Trong mét cét : ®i tõ trªn xuèng d­íi sè ®iÖn tÝch h¹t Cs nh©n ￿￿￿￿￿￿￿ Xesi 133 3>NhËn xÐt: trong b¶ng HTTH c¸c nguyªn tè ®­îc s¾p 87 Fr xÕp theo chiÒu cña ￿nguyªn tö Franxi 223
6. II> CÊu t¹o b¶ng HTTH 1> « nguyªn tè VÝ dô 1: Em biÕt nh÷ng th«ng tin g× vÒ « sè 12 ? Sè hiÖu nguyªn tö 12 Mg Ký hiÖu ho¸ häc Magie Tªn nguyªn tè 24 Nguyªn tö khèi
7. 1> « nguyªn tè VÝ dô 2: Em biÕt nh÷ng th«ng tin g× vÒ « sè 6 ? Sè hiÖu nguyªn tö 6 C Ký hiÖu ho¸ häc Cacbon Tªn nguyªn tè 12 Nguyªn tö khèi
8. VÝ dô 3: Em biÕt nh÷ng th«ng tin g× vÒ « sè 20 ? Sè hiÖu nguyªn tö 20 Ca Ký hiÖu ho¸ häc Can xi Tªn nguyªn tè 40 Nguyªn tö khèi
9. Nhãm: PhiÕu häc tËp sè 2 8 O • Yªu cÇu:Dùa vµo b¶ng HTTH vµ hiÓu biÕt cña Oxi em 16 • Th¶o luËn nhãm 8 em (3’) theo néi dung sau: • 1>§iÒn vµo b¶ng sau: 11 Na sè TT sè p sè hiÖu ngtö Tªn NT KHHH NTK Natri 8 23 11 26 26 Fe S¾t 2> §iÒn dÊu >,< , = vµo 56 sè tt sè p sè e sè hiÖu nguyªn tö
10. KÕt luËn : ¤ nguyªn tè cho biÕt: • Sè hiÖu nguyªn tö • KÝ hiÖu ho¸ häc • Tªn nguyªn tè • Nguyªn tö khèi Sè hiÖu nguyªn tö cã sè trÞ = sè p = sè e Sè hiÖu cña nguyªn tö còng lµ sè thø tù cña NT trong b¶ng TH
11. 2> Chu kú Chu kú II 3 4 5 6 7 8 9 10 Li Be B C N O F Ne 2 Liti Beri Bo Cacbon Nit¬ Oxi Flo Neon 7 9 11 12 14 16 19 20 Chu kú III 11 12 13 14 15 16 17 18 Na Mg Al Si P S Cl Ar 3 Natri Magie Nh«m Silic Photpho L­u huúnh Clo Agon 7 9 11 12 14 16 19 20
12. Nhãm: PhiÕu häc tËp sè 3 Yªu cÇu: HS quan s¸t chu kú 2,3 Th¶o luËn theo tæ (3’) • Tæ 1,3 b¶ng(1), tæ 2,4 b¶ng (2). • Cã NX g× vÒ sè líp e cña c¸c NT trong 1 chu kú? 1> §iÒn vµo b¶ng(1): Chu NT Li Be B C N O F Ne Kú 2 Sè e 3 4 5 6 7 8 9 10 2 Sè líp e 2>§iÒn vµo b¶ng (2) Chu NT Na Mg Al Si P S Cl Ar Kú Sè e 11 12 13 14 15 16 17 18 3 Sè líp e §iÒn dÊu >,<, = sè thø tù cña chu kú sè líp e 3 .
13. KÕt luËn: • Chu kú lµ d·y c¸c nguyªn tè mµ nguyªn tö cña chóng cã cïng sè líp electron vµ ®­îc s¾p xÕp theo chiÒu ®iÖn tÝch h¹t nh©n t¨ng dÇn • Sè thø tù cña chu kú = sè líp e • B¶ng TH gåm cã 7 chu kú , trong ®ã chu kú 1,2,3 ®­îc gäi lµ chu kú nhá, c¸c chu kú 4,5,6,7 ®­îc gäi lµ chu kú lín
14. NhãmI Nhãm VII 3> Nhãm 1 H Hi®ro 1 3 9 Li F Liti Flo 7 19 11 17 Na Cl Natri Clo 23 35,5 19 35 K Br Kali Brom 39 80 37 53 Rb I Rubi®i Iot 85 127 55 85 Cs At Xesi Atatin 133 210 87 Fr Franxi 223
15. Nhãm: PhiÕu häc tËp sè 4 Yªu cÇu: HS quan s¸t nhãm I vµ nhãm VII Th¶o luËn theo tæ (3’) • Tæ 1,3 b¶ng(3), tæ 2,4 b¶ng (4). • Cã NX g× vÒ sè e líp ngoµi cïng cña c¸c NT trong cïng1 nhãm? 1> §iÒn vµo b¶ng(3): N NT Li Na K Rb Cs Fr H sè e 3 11 19 37 55 87 ã M sè e líp I ngoµi cïng 2> §iÒn vµo b¶ng (4) N NT F Cl Br I At H ã sè e 9 17 35 53 85 M sè e líp VII ngoµi cïng §iÒn dÊu >,<, = sè thø tù nhãm sè e líp ngoµi
16. KÕt luËn: • Nhãm gåm c¸c nguyªn tè mµ nguyªn tö cña chóng cã sè electron líp ngoµi cïng b»ng nhau vµ do ®ã tÝnh chÊt t­¬ng tù nhau ®­îc xÕp thµnh cét theo chiÒu t¨ngcña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö • Sè thø tù cña nhãm = sè e líp ngoµi cïng cña nguyªn tö • Trong b¶ng TH , ta thÊy : Nhãm I: gåm c¸c nguyªn tè kim lo¹i ho¹t ®éng m¹nh. Nguyªn tö cña chóng ®Òu cã 1e ë líp ngoµi cïng Nhãm VII: gåm c¸c nguyªn tè phi kim ho¹t ®éng m¹nh. Nguyªn tö cña chóng ®Òu cã 7e ë líp ngoµi cïng
17. BµI tËp cñng cè Package - bang TH\bang TH.exe 1) Chän ®¸p ¸n ®óng hoÆc sai Nguyªn tè « sè 16 cho biÕt: A. sè p = 16 B. NTK = 16 C. sè tt = 16 D. ®ã lµ NT Oxi 2) Khoanh trßn vµo c©u em chän Nguyªn tè X cã cÊu t¹o nguyªn tö nh­ sau : ®iÖn tÝch h¹t nh©n b»ng11, 3 líp e, líp ngoµi cïng cã 1e.VÞ trÝ cña X trong b¶ng tuÇn hoµn lµ : A. « sè 11, chu kú 1 , nhãm III B. « sè 3, chu kú 3 , nhãm I C. « sè 11, chu kú 3 , nhãm I D. « sè 1, chu kú 1 , nhãm III
18. Tæng kÕt bµI • Trong BHTH c¸c NT ®­îc s¾p xÕp theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö. • Sè thø tù cña NT = sè hiÖu nguyªn tö = sè p = sè e. • Sè thø tù cña chu kú = sè líp e. • Sè thø tù cña nhãm = sè e líp ngoµi cïng.
19. Tiểu sử Dmitri Ivanovich Mendeleev sinh ngày 27 tháng 1 năm 1834 ở thành phố Tobolsk (Serbia) trong một gia đình hiệu trưởng trung học phổ thông. Sau khi tốt nghiệp trường Tobolsk, ông vào học trường Đại học sư phạm Sankt- Peterburg và nhận huy chương vàng khi tốt nghiệp trường này năm 1855. • Năm 1859, sau khi bảo vệ luận án phó tiến sĩ với đề tài "Về Thể tích riêng" Mendeleev đã công tác ở nước ngoài hai năm. Sau khi trở về Nga, ông được bầu làm giáo sư Đại học tổng hợp Sankt-Peterburg. Ở đây ông tiến hành công tác giảng dạy khoa học trong vòng 35 năm. Năm 1892, ông được bổ nhiệm làm phụ trách khoa học bảo toàn của trạm cân đo mẫu. Theo sáng kiến của ông, năm 1893 trạm này được cải tiến thành viện cân đo chính.
20. Tiểu sử • Kết quả hoạt động sáng tạo nhất của Mendeleev là sự phát minh ra hệ thống tuần hoàn của các nguyên tố vào năm 1869, lúc ông mới 35 tuổi. Trong các công trình khác của Mendeleev quan trọng nhất là "Nghiên cứu trọng lượng riêng của dung dịch nước", luận án tiến sĩ "về hợp chất của rượu với nước" và "quan niệm dung dịch như sự liên hợp". Những khái niệm cơ bản về thuyết hóa học hay hydrat hóa của dung dịch do ông nghiên cứu là phần quan trọng của thuyết hiện nay về dung dịch. • Công trình xuất sắc của Mendeleev là cuốn cơ sở hóa học, trong đó toàn bộ hóa học vô cơ được trình bày theo quan điểm định luật tuần hoàn. Ông mất ngày 2 tháng 2 năm 1907.
21. Sự bảo thủ của Mendeleev • Định luật tuần hoàn các nguyên tố hoá học của Mendeleev là phát hiện có tính cách mạng trong lĩnh vực hoá học. Sau đó, Mendeleev cũng từng dự định tiếp tục nghiên cứu làm rõ nguyên nhân sự biến hoá có tính tuần hoàn về tính chất của các nguyên tố theo nguyên tử lượng. Nhưng ông không thoát khỏi ảnh hưởng của những quan niệm truyền thống - nguyên tố hóa học không thể chuyển hoá, không thể phân chia. Vì thế đến cuối thế kỷ 19, khi người ta tìm ra các nguyên tố phóng xạ và điện tử, đưa ra những chứng cứ thực nghiệm mới, chỉ ra sự biến đổi từ lượng sang chất của nguyên tử thì Mendeleev không lợi dụng thành quả mới này tiếp tục phát triển định luật tuần hoàn của mình, ngược lại ra sức phủ định tính phức tạp của nguyên tử và sự tồn tại khách quan của điện tử. Việc phát hiện ra nguyên tố phóng xạ rõ ràng chứng tỏ nguyên tố có thể chuyển hoá, nhưng ông lại nói: "Chúng ta không nên tin tính chất phức tạp của đơn chất mà chúng ta đã biết". Ông còn tuyên bố: "Khái niệm nguyên tố không thể chuyển hoá là hết sức quan trọng, là cơ sở của cả thế giới quan".
22. Sự bảo thủ của Mendeleev • Tuy vậy, trên cơ sở những phát hiện vĩ đại về nguyên tố phóng xạ và điện tử, các nhà khoa học đã từng bước vạch ra bản chất của định luật tuần hoàn các nguyên tố hoá học. Họ dựa vào những nội dung hợp lý trong định luật tuần hoàn Mendeleev để đưa ra định luật tuần hoàn mới, khoa học hơn so với lý luận của ông. Định luật này chỉ ra các nguyên tố trong bảng tuần hoàn được sắp xếp theo hoá trị của nguyên tử, nguyên tử số tăng thì hoá trị của nguyên tử cũng tăng, số lượng neutron cũng sẽ tăng. Số hoá trị và số neutron kết hợp lại thể hiện gia tăng của nguyên tử lượng. Nhưng thực tiễn chứng minh không phải có bao nhiêu nguyên tố là có bấy nhiêu loại nguyên tử. Trong một loại nguyên tố có đồng vị tố chứa nhiều neutron, cũng có đồng vị tố chứa ít neutron. Nguyên tử lượng của nguyên tố là số bình quân của đồng vị tố. Hoá trị đây chính là số lượng điện tử bên ngoài nhân nguyên tử, cũng chính là điện tích của nhân nguyên tử, tức nguyên tử số. Từ đó giải quyết được vấn đề mà Mendeleev còn bỏ ngỏ. Tính bảo thủ đã khiến một nhà khoa học lớn như Mendeleev thụt lùi trên con đường nghiên cứu bí ẩn của định luật tuần hoàn, mất đi cơ hội phát triển định luật này.
23. TiÕt 40 (tiÕp) I>Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c NT trong b¶ng TH 1> Trong 1 chu kú: Chu NT Li Be B C N O F Ne Kú 2 Sè e 3 4 5 6 7 8 9 10 2 Sè líp e Chu NT Na Mg Al Si P S Cl Ar Kú Sè e 11 12 13 14 15 16 17 18 3 Sè líp e
24. PhiÕu häc tËp sè 1 Dùa b¶ng TH. HS: QS chu kú 2 vµ 3, th¶o luËn nhãm 8 em (5’) theo néi dung sau: §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng • Trong chu kú , khi ®i tõ ®Çu ®Õn cuèi chu kú theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö • Sè e líp ngoµi cïng cña mét nguyªn tö ￿ (1)￿￿￿￿ • TÝnh kim lo¹i cña c¸c nguyªn tè ￿(2)￿., tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn tè ￿￿(3)￿￿￿. • §Çu chu kú lµ nguyªn tè ￿(4)￿￿, cuèi chu kú lµ ￿￿(5)￿, kÕt thóc chu kú lµ nguyªn tè ￿(6)￿￿￿
25. NhãmI Nhãm VII 2>Trong mét nhãm 1 H Hi®ro 1 3 Li 9 Liti F 7 Flo 19 11 Na 17 Natri Cl 23 Clo 35,5 19 K 35 Kali Br 39 Brom 37 80 Rb 53 Rubi®i I 85 Iot 127 55 Cs 85 Xesi At 133 Atatin 210 87 Fr Franxi 223
26. Dùa b¶ng TH. HS: QS nhãm I vµ VII , th¶o luËn nhãm 8 em (5’) theo néi dung sau: §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng • Trong mét nhãm , khi ®i tõ trªn xuèng d­íi theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö • Sè líp e cña c¸c nguyªn tö ￿ (1)￿￿￿￿ • TÝnh kim lo¹i cña c¸c nguyªn tè ￿(2)￿., tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn tè ￿￿(3)￿￿￿.
27. §¸p ¸n sè 2 §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng: • Trong mét nhãm , khi ®i tõ trªn xuèng d­íi theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö • Sè líp e cña c¸c nguyªn tö t¨ng dÇn • TÝnh kim lo¹i cña c¸c nguyªn tè t¨ng dÇn tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn tè gi¶m dÇn
28. II> ý nghÜa cña b¶ng TH 1> BiÕt vÞ trÝ cña NT dù ®o¸n ®­îc nh÷ng g×? PhiÕu häc tËp sè 3 §iÒn vµo b¶ng (1) Sè Ký VÞ trÝ trong b¶ng TH CÊu t¹o nguyªn tö TÝnh chÊt ho¸ hiÖu hiÖu häc c¬ b¶n tt chu kú nhãm sè p sè e sè líp e sè e líp ngoµi 6 17 4 I
29. 1> BiÕt vÞ trÝ cña NT dù ®o¸n ®­îc nh÷ng g×? §¸p ¸n sè 3 B¶ng (1) Sè Ký VÞ trÝ trong b¶ng TH CÊu t¹o nguyªn tö TÝnh chÊt ho¸ häc hiÖu hiÖu c¬ b¶n tt chu kú nhãm sè p sè e sè líp e sè e líp ngoµi 6 C 6 2 IV 6 6 2 4 Phi kim h® yÕu 17 Cl 17 3 VII 17 17 3 7 Phi kim h® m¹nh 19 K 19 4 I 19 19 4 1 Kim lo¹i h® m¹nh
30. 2> BiÕt cÊu t¹o cña nguyªn tö ta cã nh÷ng dù ®o¸n g×? PhiÕu häc tËp sè 4 §iÒn vµo b¶ng (2) Sè Ký VÞ trÝ trong b¶ng TH CÊu t¹o nguyªn tö TÝnh chÊt ho¸ häc hiÖu hiÖu c¬ b¶n tt chu kú nhãm sè p sè e sè líp e sè e líp ngoµi 9 11 4 2
31. 2> BiÕt cÊu t¹o cña nguyªn tö ta cã nh÷ng dù ®o¸n g×? §¸p ¸n sè 4 B¶ng (2) Sè Ký VÞ trÝ trong b¶ng TH CÊu t¹o nguyªn tö TÝnh chÊt ho¸ häc hiÖu hiÖu c¬ b¶n tt chu kú nhãm sè p sè e sè líp e sè e líp ngoµi 9 F 9 2 VII 9 9 2 7 Phi kim h® m¹nh 11 Na 11 3 I 11 11 3 1 Kim lo¹i h® m¹nh 20 Ca 20 4 II 20 20 4 2 Kim lo¹i h® t­¬ng ®èi m¹nh
32. III> Luþªn tËp 1> ®iÒn vµo b¶ng3 Sè Ký VÞ trÝ trong b¶ng TH CÊu t¹o nguyªn tö TÝnh chÊt ho¸ häc hiÖu hiÖu c¬ b¶n tt chu kú nhãm sè p sè e sè líp e sè e líp ngoµi 7 Fe 35 2> Trß ch¬i gi¶i « ch÷ -bang TH\Package - bang TH\bang TH.exe H
33. Cñng cè bµi I> Qui luËt s¾p xÕp: theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö. II>CÊu tróc b¶ng TH: • ¤ nguyªn tè • Chu kú( d·y c¸c NT cã cïng sè líp e) • Nhãm ( gåm c¸c NT cã cïng sè e líp ngoµi cïng) III>Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c NT • Trong chu kú :§i tõ ®Çu ®Õn cuèi chu kú tÝnh kim lo¹i gi¶m dÇn , tÝnh phi kim t¨ng dÇn • Trong mét nhãm : khi ®i tõ trªn xuèng d­íi tÝnh kim lo¹i t¨ng dÇn , tÝnh phi kim gi¶m dÇn IV>ý nghÜa cña b¶ng TH • BiÕt vÞ trÝ cña NT trong b¶ng TH dù ®o¸n ®­îc cÊu t¹o nguyªn tö cña NT vµ tÝnh chÊt c¬ b¶n cña NT • BiÕt cÊu t¹o nguyªn tö cña NT dù ®o¸n ®­îc vÞ trÝ cña NT trong b¶ng TH vµ tÝnh chÊt c¬ b¶n cña NT