Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý - Năm học 2017-2018

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý - Năm học 2017-2018

1. Tình huống thứ nhất: Tình huống thứ hai: Sắp đến giờ vào lớp, Nam đi học muộn, đến cô giáo hỏi một bạn sân trường gặp cô giáo học sinh: chủ nhiệm, cô hỏi: - Mấy giờ rồi em? - Mấy giờ rồi em?  Cô giáo muốn hỏi  Cô giáo nhắc nhở giờ bạn học sinh. việc Nam đi học muộn. 1
2. Tiết 123: 2
3. Ví dụ a: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!” Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cài làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi đến chỗ bác già.” (Trích “ Lặng lẽ Sa Pa”- Nguyễn Thành Long) ? - Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? - Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái? 3
4. Ví dụ a: “- Trời ơi, chỉ còn có năm phút! → Thể hiện thái độ tiếc nuối Nghĩa hàm ý: là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. 4
5. Tìm hàm ý trong những mẩu đối thoại sau: 1 - Ôi, quả ổi trông ngon chưa kìa! - Cành cây cao quá không với được!  Hàm ý: Không thể hái quả ổi trên cành cây xuống được 5
6. 2 - Trời nóng quá! - Mất điện rồi. Hàm ý: Không bật quạt được. 6
7. 3 - Minh ơi, lấy áo quần vào nhanh lên con! - Con đang học bài mẹ ạ! Hàm ý: Người con không muốn lấy áo quần giúp mẹ. 7
8. Bài tập nhanh: Tình huống 1: Bạn đến gọi em đi chơi nhưng em không đi được. - Mình đang làm bài tập. - Mình phải làm việc nhà giúp mẹ. 8
9. Tình huống 2: Một bạn nhờ em ngày mai chở đi học nhưng em muốn từ chối mà không làm mất lòng bạn.  - Mai mình phải chở em đi học . - Ngày mai anh mình mượn xe rồi. 9
10. Ví dụ b: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “ – Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Trích “ Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long) ? Câu nói của anh thanh niên trong đoạn trích có ẩn ý gì không?  Câu nói này không chứa ẩn ý, vì anh thanh niên muốn nói cho cô gái biết là cô đang quên chiếc khăn tay. 10
11. Ví dụ b: “ – Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! → Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. 11
12. Ghi nhớ (SGK trang 75) - Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. - Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. 12
13. Bài tập 1: Đọc lại đoạn trích sau: “ - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cài làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi đến chỗ bác già.” - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” ( Trích “ Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long) 13
14. STT Câu hỏi: Câu trả lời: 1. Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy? 2. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn? Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa? 14
15. STT Câu hỏi: Câu trả lời: 1. Câu nào cho thấy họa sĩ - Câu: “Nhà hoạ sĩ tặc cũng chưa muốn chia lưỡi đứng dậy”. tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận - Từ: “Tặc lưỡi”. ra điều ấy? 2. Tìm những từ ngữ miêu - Mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc tả thái độ của cô gái khăn, quay vội đi. trong câu cuối đoạn  Cô gái rất bối rối ngượng văn? Thái độ ấy giúp em ngùng, cô định kín đáo để lại đoán ra điều gì liên quan chiếc khăn tay làm kỉ niệm cho tới chiếc mùi soa? anh thanh niên, thế mà anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại. 15
16. Bài tập 4: sgk/ 76: Đọc đoạn trích và cho biết những câu in đậm: - Hà nắng gớm, về nào - Tôi thấy người ta đồn Có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao? 16
17. Bài tập 4: SGK/ 76 : Câu in đậm - Hà nắng gớm về nào → Câu đánh trống lảng - Tôi thấy người ta đồn → Câu nói dở dang → Cả hai câu không chứa hàm ý 17
18. Bài tập 2: SGK/ 75 Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau: - Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái: -Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ SaPa Hàm ý: ông họa sĩ chưa kịp uống nước trà sáng nay trước khi đi. 18
19. Bài tập 3: SGK/ 75 Tìm câu chứa hàm ý và cho biết nội dung của hàm ý trong đoạn trích sau: Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: - Vô ăn cơm! Anh Sáu vẫn ngồi im giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”.Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi! Anh cũng không quay lại 19
20. Câu chứa hàm ý: Cơm chín rồi! Nội dung hàm ý: → Bé Thu muốn bảo ông Sáu vô ăm cơm 20
21. Bài tập làm thêm: Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau: Xin nước lạnh Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, còn người khách không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng: - Cho tôi xin một chén nước lạnh. Chủ nhà hỏi: - Hả, để làm gì vậy? - Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn. Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón không chu đáo của gia chủ. 21
22. DẶN DÒ Về nhà: - Học thuộc ghi nhớ - Hoàn thành các bài tập - Lấy các ví dụ minh họa một số tình huống sử dụng nghĩa tường minh – hàm ý Chuẩn bị bài mới: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ - Đọc ví dụ văn bản : sgk/ 77,78 - Trả lời các câu hỏi sgk/78 22