Chuyên đề Hệ thống hóa kiến thức bằng phương pháp lập bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử 7 - Trường THCS Nguyễn Huệ

Nội dung text: Chuyên đề Hệ thống hóa kiến thức bằng phương pháp lập bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử 7 - Trường THCS Nguyễn Huệ

1. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa CHUYÊN ĐỀ HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC BẰNG PHƯƠNG PHÁP LẬP BẢNG NIÊN BIỂU TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 7 A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài Lịch sử là một bộ môn khoa học xã hội rất quan trọng trong nhà trường, nó giúp cho thế hệ trẻ hiểu được cội nguồn dân tộc, biết được quá khứ của tổ tiên. Học lịch sử sẽ giúp học sinh hiểu được quy luật phát triển của xã hội loài người cũng như tính tất yếu lịch sử của sự nghiệp giải phóng dân tộc. Học lịch sử góp phần giáo dục lòng yêu nước, giáo dục thái độ đối với các giá trị truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc. Qua đó, học sinh tự hào về truyền thống dân tộc, biết kế thừa và phát huy những tinh hoa của tổ tiên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc ngày nay. Với vị trí, chức năng, và nhiệm vụ quan trọng như vậy, nhưng hiện nay vai trò của bộ môn Lịch sử trong trường THCS chưa thực sự được đề cao. Thực tế hiện nay cho thấy kết quả học tập bộ môn Lịch sử rất thấp. Học sinh học bài một cách thụ động, học bài theo kiểu học thuộc lòng, học vẹt nên quên kiến thức một cách nhanh chóng. Nhiều học sinh nhớ kiến thức một cách mơ hồ, đọc tủ một vấn đề nào đó từ đầu đến cuối, nhưng khi được yêu cầu trình bày một đoạn nhỏ trong vấn đề đó thì tỏ ra lúng túng vì các em quen đọc vẹt, đọc liền mạch, mà không nhớ được bao quát của vấn đề. Vì vậy, làm sao để giúp học sinh nhớ được kiến thức nhanh, lâu dài và có hệ thống tiến tới nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử là một việc làm quan trọng đòi hỏi giáo viên cần phải suy nghĩ. Là giáo viên dạy môn Lịch sử chúng tôi luôn trăn trở về việc giảng dạy của mình. Làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, làm sao để các em học sinh dễ tiếp thu kiến thức, yêu thích môn Lịch sử và học môn Lịch sử ngày càng có hiệu quả hơn. Với mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên tiến hành giờ dạy Lịch sử đạt hiệu quả hơn, học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn. Chúng tôi quyết định xây dựng chuyên đề : “Hệ thống hóa kiến thức bằng phương pháp lập bảng niên biểu trong dạy học lịch sử lớp 7”. 1 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
2. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa II. Cơ sở của đề tài 1. Cơ sở lý luận Một giờ học đạt hiệu quả là một giờ học không chỉ tạo cho học sinh hứng thú học tập mà còn cần ở học sinh khả năng nắm bắt kiến thức. Vì vậy, việc hệ thống hóa kiến thức bằng bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử sẽ góp phần giúp cho việc dạy và học lịch sử đạt hiệu quả cao hơn, học sinh sáng tạo, tiết kiệm thời gian, ghi nhớ kiến thức sâu và có hệ thống hơn. Phương pháp này thường được áp dụng cho những bài ôn tập, tổng kết, hoặc bài có những nội dung mang tính chất so sánh, liệt kê các sự kiện. Phương pháp này giúp các em liệt kê được các sự kiện chính trong từng mục, từng bài, hoặc từng chương, hoặc giúp các em có thể so sánh, đối chiếu giữa nội dung này với nội dung kia, giai đoạn này, giai đoạn khác , đặc biệt với phương pháp này sẽ giúp các em khắc phục được tình trạng nhầm lẫn kiến thức giữa nội dung sự kiện này với nội dung sự kiện khác, kiến thức trọng tâm giai đoạn lịch sử này với giai đoạn lịch sử khác Từ đó giúp các em hiểu sâu được bản chất của lịch sử, quy luật phát triển của lịch sử và nhất là hiểu được ý nghĩa của việc học môn lịch sử và dần yêu thích môn lịch sử hơn. Với phương pháp này giáo viên cũng có thể lưu ý với học sinh có thể sử dụng vào bài kiểm tra, bài thi khi đề bài yêu cầu. 2. Cơ sở thực tiễn Như đã nói do đặc thù của bộ môn Lịch sử là môn học có nhiều sự kiện, niên đại nên rất khó học, khó nhớ. Thực tế hiện nay nhiều học sinh chưa tìm ra được phương pháp học thích hợp, chưa biết cách hệ thống kiến thức để có thể nhớ lâu, hiểu sâu kiến thức. Tình trạng trên dẫn đến việc học sinh chán học, học không có hứng thú vì học trước quên sau, hoặc học nhưng chỉ là qua loa đại khái dẫn đến hiểu sai kiến thức lịch sử một cách nghiêm trọng. Thực tế vấn đề sử dụng phương pháp hệ thống hoá kiến thức trong dạy học lịch sử đã có sách đề cập đến, tuy nhiên hệ thống kiến thức qua bảng biểu thì ít người đề cập đến có chăng chỉ sơ qua hoặc lồng ghép. Còn đối với giáo viên thì một số giáo viên có tâm huyết với nghề đã nhận thấy rằng việc sử dụng phương pháp hệ thống hoá kiến thức lịch sử bằng bảng niên biểu là phương pháp học tập hữu ích cho học sinh, nên rất đầu tư cho việc tìm hiểu, nghiên cứu phương pháp này, đặc biệt với phương pháp này càng thuận tiện hơn khi sử dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên,vẫn còn một số giáo viên có quan niệm sai lệch khi cho rằng việc sử dụng phương pháp này mất nhiều thời gian đầu tư nên chỉ hệ thống bằng cách trình 2 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
3. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa bày suông, hoặc nếu có sử dụng chỉ là qua loa đại khái, mà không giúp học sinh thấy được từ việc hệ thống hoá kiến thức qua bảng biểu có thể giúp các em khái quát được kiến thức trọng tâm của bài và đặc biệt khắc phục được tình trạng nhầm lẫn kiến thức. Từ thực trạng trên đã dẫn đến chất lượng bộ môn lịch sử trong các nhà trường rất thấp, các em hầu như không xác định được kiến thức trọng tâm, học trước quên sau, không hiểu và nắm được bản chất của sự kiện. Mặt khác có em nhớ lẫn lộn giữa kiến thức lịch sử thế giới với lịch sử Việt Nam, kiến thức bài này nhầm sang kiến thức bài khác. Đặc biệt sau khi học xong một phần, một bài, hoặc một chương yêu cầu các em hệ thống lại kiến thức trọng tâm hầu như các em không làm được. Chính vì vậy, việc áp dụng phương pháp lập bảng niên biểu sẽ là phương pháp tối ưu nhất để khắc phục những trình trạng trên. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Khái niệm về bảng niên biểu. Bảng niên biểu hay còn gọi là bảng hệ thống hóa kiến thức. Thực chất đó là bảng hệ thống kiến thức theo thứ tự thời gian, hoặc nêu lên các mối liên hệ giữa các sự kiện cơ bản của một nước hay nhiều nước trong một thời kì. Hệ thống hóa kiến thức bằng bảng niên biểu giúp học sinh nắm chắc các kiến thức cơ bản, tạo điều kiện cho tư duy logic, liên hệ tìm ra bản chất sự kiện, nội dung lịch sử. Trên cơ sở đó vận dụng làm các bài tập đòi hỏi kĩ năng thực hành hoặc yêu cầu tồng hợp kiến thức. 2. Các loại bảng niên biểu. Niên biểu được chia làm 3 loại chính: - Niên biểu tổng hợp: Bảng liệt kê những sự kiện lớn xảy ra trong thời gian dài. Loại niên biểu này giúp học sinh không chỉ ghi nhớ những sự kiện chính mà còn nắm được các mốc thời gian đánh dấu mối quan hệ của các sự kiện quan trọng. - Niên biểu chuyên đề: Niên biểu này đi sâu trình bày nội dung một vấn đề quan trọng nổi bật nào đó của một thời kỳ lịch sử nhất định; nhờ đó, học sinh hiểu được bản chất sự kiện một cách toàn diện, đầy đủ. - Niên biểu so sánh: Dùng để đối chiếu, so sánh các sự kiện xảy ra cùng một lúc trong lịch sử, hoặc thời gian khác nhau nhưng có điểm tương đồng, dị biệt nhằm làm nổi bật bản chất, đặc trưng của các sự kiện đó; hoặc để rút ra một kết luận khái quát. Bảng so sánh là một dạng của niên biểu so sánh nhưng có thể dùng số liệu và cả tài liệu sự kiện chi tiết để làm rõ bản chất, đặc trưng của các sự kiện cùng loại hoặc khác loại. 3 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
4. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa 3. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử 7. Trong dạy học Lịch sử 7, phương pháp lập bảng niên biểu có vai trò hết sức quan trọng, lập bảng niên biểu không những khái quát được nội dung kiến thức mà còn là nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh. Thông qua các bảng niên biểu học sinh có thể nắm được kiến thức của bài học, hiểu sâu hơn các sự kiện lịch sử, gây hứng thú học tập cho học sinh Với phương pháp dạy học này, học sinh sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động trong quá trình học tập; rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cần thiết như tổng hợp, phân tích, so sánh, tư duy ngôn ngữ, khả năng sáng tạo cho học sinh, trên cơ sở đó, học sinh vận dụng để làm các bài tập đòi hỏi kỹ năng thực hành hoặc yêu cầu tổng hợp kiến thức. Do đặc thù của bộ môn Lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ, nên học sinh không trực tiếp quan sát thực tế được các sự kiện lịch sử. Do đó việc học tập, tiếp thu kiến thức môn Lịch sử sẽ rất khó đối với học sinh.Vì vậy việc sử dụng phương pháp lập bảng niên biểu có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với các em học sinh: Thứ nhất giúp học sinh hệ thống được kiến thức trọng tâm của từng mục, từng bài, hoặc từng chương sau khi đã học xong. Thứ hai, phương pháp học này giúp các em nhớ lâu, nhớ sâu kiến thức lịch sử. Thứ ba, phương pháp này giúp các em có thể phát triển khả năng tổng hợp, khả năng phân tích, so sánh. Thứ tư, phương pháp này còn là một phương tiện thay cho khối lượng lớn kiến thức về từ ngữ, giúp các em phát triển tư duy để học tập tốt hơn bộ môn Lịch sử. Với tất cả những ý nghĩa trên, việc sử dụng bảng hệ thống hoá kiến thức trong dạy học lịch sử (đặc biệt là Lịch sử lớp 7), góp phần to lớn trong việc nâng cao chất lượng bộ môn và hiệu quả học tập môn Lịch sử của học sinh. 4. Cách thức xây dựng bảng niên biểu. * Cách bước lập bảng niên biểu: Để xây dựng bảng niên biểu hệ thống hóa kiến thức phải trải qua các bước sau: Bước 1: Trước tiên giáo viên phải chọn những kiến thức cơ bản, ngắn gọn nhưng phải đảm bảo tính chính xác và phù hợp với mục đích, hình thức sử dụng bảng. Bước 2: Giáo viên kẻ bảng phù hợp với mục đích, hình thức sử dụng bảng. Bước 3: Giáo viên đưa nội dung kiến thức vào bảng và điều chỉnh cho phù hợp với hình thức và mục đích sử dụng. 4 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
5. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa * Nguyên tắc và kĩ năng cơ bản để xây dựng bảng niên biểu. Với phương pháp này giáo viên có thể hướng dẫn các em trong những bài tổng kết, ôn tập, liệt kê sự kiện, hoặc những nội dung khác nhau để so sánh. Kiểu phương pháp này giúp học sinh liệt kê được toàn bộ những sự kiện chính trong bài theo các mốc thời gian, hoặc có thể so sánh nội dung này với nội dung kia, từ đó tránh được tình trạng nhầm kiến thức hoặc thiếu các sự kiện. Để sử dụng bảng hệ thống hóa kiến thức có hiệu quả trong dạy học Lịch sử nói riêng dạy học nói chung, giáo viên phải xây dựng bảng hệ thống hóa kiến thức theo mục đích và hình thức sử dụng. Giáo viên đứng lớp cần có sự chuẩn bị chu đáo, cẩn thận nghiên cứu kĩ bài dạy. Nắm kiến thức cơ bản, thời gian, sự kiện lịch sử đồng thời nắm vững phương pháp lập bảng niên biểu và tuân theo các nguyên tắc sau: Thứ nhất: giáo viên hướng dẫn học sinh tìm những vấn đề, những nội dung có thể hệ thống hóa bằng cách lập bảng. Đó là các sự kiện theo trình tự thời gian, các lĩnh vực Tuy nhiên, chỉ nên chọn những vấn đề tiêu biểu giúp việc nắm kiến thức tốt nhất, đơn giản nhất, không nên đưa ra quá nhiều các loại bảng làm việc hệ thống kiến thức trở nên rối rắm. Thứ hai: Lựa chọn hình thức lập bảng với các tiêu chí phù hợp, với bảng niên biểu sự kiện, có thể lập theo các tiêu chí thời gian, sự kiện, kết quả, ý nghĩa Với bảng niên biểu tổng hợp, tùy vấn đề mà xác định tiêu chí phù hợp. Với bảng niên biểu so sánh, các nội dung so sánh càng cụ thể thì ý nghĩa khoa học càng cao. Vấn đề được đặt ra để làm nổi bật bản chất sự kiện lịch sử, có thể so sánh ở các mặt: Tích cực, tiến bộ với tích cực; tiến bộ tích cực với tiêu cực Nhờ đó, giúp học sinh nhận thức được chân lý lịch sử một cách cụ thể, có tính thuyết phục. Nếu là bảng so sánh 2 phong trào, có thể lập với các tiêu chí hoàn cảnh, nhiệm vụ - mục tiêu, lãnh đạo, động lực, kết quả, xu hướng phát triển ; so sánh các trận đánh có thể dựa vào hoàn cảnh, diễn biến, kết quả, ý nghĩa Thứ ba: Lựa chọn kiến thức, đảm bảo các yêu cầu cơ bản, chính xác, ngắn gọn. Có rất nhiều sự kiện, vì vậy phải biết chọn lọc những gì là cơ bản nhất, sử dụng từ ngữ chính xác, cô đọng nhất. Không nên ôm đồm quá nhiều kiến thức khiến việc lập bảng trở nên nặng nề, khó theo dõi nội dung và lôgic vấn đề. Điều kiện lập bảng hệ thống kiến thức càng cụ thể, phong phú thì kết quả giáo dục càng cao. Sự kiện hình thành phải rõ ràng, chân thực; số liệu phải chính xác, đầy đủ, có chọn lọc; vấn đề đưa ra cần được phân tích sâu sắc, biện chứng để rút ra nhận xét chính xác, khoa học. 5 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
6. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa 5. Các tình huồng có thể sử dụng bảng niên biểu. * Sử dụng bảng niên biểu trong phần kiểm tra bài cũ: Giáo viên có thể sử dụng bảng niên biểu ngay từ phần kiểm tra bài cũ để thay đổi không khí cho những lần kiểm tra bài cũ chỉ đơn thuần là vấn đáp. Có thể thực hiện bằng cách cho học sinh điền thời gian vào cột sự kiện tương ứng, việc này sẽ tạo không khí thoải mái cho học sinh bước vào bài mới, rút ngắn thời gian kiểm tra bài cũ một cách máy móc là hỏi và vấn đáp. Ví dụ: Khi dạy bài 6. Các quốc gia phong kiến Đông Nam Á. Ở tiết kiểm tra bài cũ, khi đặt câu hỏi về các giai đoạn phát triển của vương quốc Lào, giáo viên có thể sử dụng bảng niên biểu để trống phần thời gian hoặc sự kiện để học sinh hoàn thành: Thời gian Nội dung các giai đoạn phát triển Thời tiền sử . Một bộ phận người Thái di cư đến đất Lào gọi là người Lào Lùm 1353 . Giai đoạn thịnh vượng của Lạn Xạng. Thế kỉ XVIII Thực dân Pháp xâm lược biến Lào thành thuộc địa Sau khi học sinh hoàn thành, giáo viên phản hồi bằng bảng sau: Thời gian Nội dung các giai đoạn phát triển Thời tiền sử Chủ nhân là người Lào Thơng. Thế kỉ XIII Một bộ phận người Thái di cư đến đất Lào gọi là người Lào Lùm 1353 Tộc trưởng Pha Ngườm thống nhất các bộ lạc lập ra nước Lạn Xạng. Thế kỉ XV – XVII Giai đoạn thịnh vượng của Lạn Xạng. Thế kỉ XVIII Lạng Xạng suy yếu, bị Xiêm xâm chiếm. Cuối thế kỉ XIX Thực dân Pháp xâm lược biến Lào thành thuộc địa * Sử dụng bảng niên biểu trong phần giảng bài mới: + Sử dụng bảng niên biểu nhằm rèn luyện kĩ năng tự học: Đối với bài học có dung lượng kiến thức quá nhiều trong khuôn khổ thời lượng nhất định, để không mất nhiều thời gian trong việc ghi chép và diễn giải kiến thức một cách tràn lan, giáo viên có thể trình bày những nét chính của sự việc, hiện tượng sau đó 6 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
7. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa hướng dẫn học sinh về nhà tự hoàn thiện bảng hệ thống kiến thức. Ưu điểm là rút ngắn thời gian học những phần kiến thức không trọng tâm và dành cho những phần trọng tâm, rèn luyện cho học sinh kĩ năng và ý thức tự học. Ví dụ: Khi dạy bài 3. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản thời hậu kì trung đại ở Châu Âu. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh hoàn thành bảng thống kê về các cuộc phát kiến địa lý tiêu biểu với các tiêu chí: Thời gian, nhà phát kiến địa lí, địa điểm phát kiến. Thời gian Nhà phát kiến địa lí Địa điểm phát kiến 1487 Đi-a-xơ Đi vòng qua điểm cực nam châu Phi. 1492 Cô-lôm –Bô Tìm ra châu Mĩ 1498 Va-xcô đơ Ga-ma Cập bến cảng Calicut Ấn Độ 1519 – 1522 Ma-gien-lan Vòng quanh trái đất. + Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bảng phụ: Đối với những bài có nội dung diễn biến của cuộc đấu tranh, cuộc chiến tranh, những thành tựu đạt được Giáo viên xây dựng sẵn bảng hệ thống kiến thức hoàn chỉnh về nội dung (ngắn gọn, cơ bản). Trong quá trình dạy, giáo viên chỉ đi sâu khai thác, nhấn mạnh một số nội dung, sự kiện chính cho học sinh nắm. Ưu điểm giáo viên có thể dành thời gian để đi sâu khai thác hoặc nhấn mạnh những nội dung kiến thức, sự kiện chính, tiêu biểu nhất. Trình bày bài giảng ngắn gọn, súc tích giúp học sinh dễ nhớ, dễ nắm bắt kiến thức. Ví dụ: Khi dạy bài 19. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Giáo viên chuẩn bị sẵn bảng niên biểu về các sự kiện lịch sử trong giai đoạn 1424 – 1426, giải phóng Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa và tiến quân ra Bắc theo mẫu: Thời gian Sự kiện 12/10/1424 Hạ thành Đa Căng, Trà Lân giải phóng Nghệ An. 8/1425 Giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa. 9/1426 Tiến quân ra Bắc mở rộng phạm vi hoạt động. + Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng phiếu học tập: Nhiều bài dạy, giáo viên có thể đưa ra 1, 2 hoặc nhiều bảng niên biểu trống và đặt câu hỏi yêu cầu học sinh dựa vào SGK thảo luận, hoàn thành các đơn vị kiến thức tại lớp theo hướng dẫn của giáo viên. Với loại này, học sinh được làm việc nhóm và phát huy khả năng tư duy, sáng tạo để tìm ra đáp án chung. Mặt khác, giáo viên hướng dẫn hoc 7 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
8. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa sinh trả lời được những kiến thức chuẩn, ngắn gọn, súc tích nhất dựa trên những gợi ý của giáo viên. Ví dụ: Khi dạy bài ôn tập chương II và III. Giáo viên cho học sinh thảo luận hoàn thành bảng phụ còn để trống về các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược thời Lý – Trần Triều đại Thời gian Cuộc kháng chiến Lý Trần Sau khi học sinh thảo luận và trình bày kết quả, giáo viên phản hồi lại bằng bảng kết quả sau: Triều Thời gian Cuộc kháng chiến đại Lý 1077 Lý Thường Kiệt lãnh đạo nhân dân chống Tống Trần 1258 Chiến thắng chống quân xâm lược Mông cổ lần I 1285 Chiến thắng chống quân xâm lược Nguyên lần II 1288 Chiến thắng chống quân xâm lược Nguyên lần III + Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bảng so sánh: Khi muốn so sánh giữa đơn vị kiến thức này với đơn vị kiến thức khác ở trong cùng một bài học hoặc giữa hai bài học khác nhau, giáo viên cũng có thể sử dụng bảng kiến thức nhằm làm sáng tỏ hơn một sự việc, hiện tượng lịch sử. Ưu điểm giúp học sinh dễ dàng thấy được điểm giống nhau và khác biệt nhất giữa các đơn vị kiến thức khác nhau dựa trên gợi ý sẵn của giáo viên. Học sinh có thể hoạt động theo nhóm, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Ví dụ: Khi dạy bài 17. Những nét chung của xã hội phong kiến. Khi dạy bài này giáo viên có thể hướng dẫn học sinh lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau của xã hội phong kiến ở phương Đông và phương Tây về các tiêu chí: cơ sở kinh tế, xã hội, phương thức bóc lột. Đặc điểm Phương Đông Phương Tây Cơ sở kinh tế Nông nghiệp Đóng kín trong các công xã Đóng kín trong các lãnh địa nông thôn phong kiến Gồm 2 giai cấp Xã hội Địa chủ và nông dân lĩnh canh Lãnh chúa và nông nô Phương thức bóc Bằng địa tô lột 8 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
9. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa * Sử dụng bảng niên biểu nhằm cung cấp tư liệu tham khảo Trong quá trình biên soạn SGK và các tài liệu tham khảo môn Lịch sử, các nhà biên soạn cung cấp nhiều bảng số liệu có giá trị để chứng minh cho một sự kiện, hiện tượng lịch sử nào đó. Bởi vậy nếu giáo viên truyền tải được bảng số liệu đó vào bài giảng sẽ góp phần làm cho bài giảng thêm phần thuyết phục. Giáo viên có thể sử dụng bảng số liệu với chức năng để tham khảo về một sự kiện, hiện tượng lịch sử hoặc sử dụng với chức năng là tài liệu để minh chứng cho một sự kiện, hiện tượng lịch sử nào đó. Ưu điểm tăng tính thuyết phục cho bài giảng, giúp học sinh có cái nhìn đúng đắn về lịch sử vàn yêu thích môn Lịch sử hơn. Ví dụ: Khi dạy bài 10. Nhà Lý đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước. Giáo viên có thể cung cấp thêm tư liệu về các đời vua thời Lý để học sinh có cái nhìn bao quát hơn về triều đại này qua bảng niên biểu sau: Đời vua Thời gian 1. Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) 1010 - 1028 2. Lý Thái Tông (Lý Phật Mã) 1028 - 1054 3. Lý Thánh Tông (Lý Nhật Tôn) 1054 - 1072 4. Lý Nhân Tông (Lý Càn Đức) 1072 – 1027 5. Lý Thần Tông (Lý Dương Hoán) 1128 – 1138 6. Lý Anh Tông (Lý Thiên Tộ) 1138 – 1175 7. Lý Cao Tông (Lý Long Càn) 1176 – 1210 8. Lý Huệ Tông (Lý Hạo Sâm) 1211 – 1224 9. Lý Chiêu Hoàng (Phật Kim) 1224 - 1225 * Sử dụng bảng niên biểu trong phần sơ kết bài học + Sử dụng bảng niên biểu để củng cố kiến thức bài học: Ở phần củng cố bài học, giáo viên sẽ phải hệ thống lại những kiến thức trọng tâm của bài học, do vậy giáo viên cũng có thể sử dụng bảng niên biểu để củng cố bài học. Ưu điểm giúp học sinh dễ học, dễ nhớ những kiến thức cơ bản nhất. Ví dụ: Khi dạy bài 3. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản thời hậu kì trung đại ở Châu Âu. Trong phần củng cố bài học, giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành bảng so sánh một số nội dung của phong trào văn hóa Phục Hưng và phong trào cải cách tôn giáo theo mẫu sau: 9 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
10. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa Nội dung Văn hoá phục hưng Cải cách tôn giáo Nguyên nhân Nhà cải cách tiêu biểu Nội dung Tác động + Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bài tập về nhà: Cuối mỗi bài học đều có những câu hỏi, bài tập ở mức độ vận dụng, có sự so sánh giữa kiến thức bài học đó với kiến thức của bài học trước đó. Trong khi đó thời gian một tiết học không cho phép giáo viên giải đáp trên lớp nên giáo viên có thể hướng dẫn các em về nhà hoàn thành. Ưu điểm rèn luyện cho học sinh khả năng tự học và tư duy làm việc độc lập, đây là câu hỏi, bài tập phân loại học sinh khá, giỏi. Ví dụ: Khi dạy bài 21 Ôn tập chương IV. Khi kết thúc nội dung bài học giáo viên có thể yêu cầu học sinh về nhà hoàn thành bảng thống kê các tác phẩm văn học, sử học thời Lý- Trần- Lê sơ. Thời Lý Thời Trần Thời Lê Sơ (1010-1225) (1226-1400) (1428-1527) Các tác Bài thơ thần -“Hịch tướng sĩ” của Trần -“Quân Trung từ mệnh phẩm văn “Nam quốc Quốc Tuấn. tập”, “Bình Ngô đại cáo”, học sơn hà” của -“Tụng giá hoàn kinh sư” “Chí Linh Sơn Phú” của Lý Thường của Trần quang Khải. Nguyễn Trãi. Kiệt. -“Bạch đằng giang phú” - “Hồng Đức quốc âm thi của Nguyễn Trãi. tập, Quỳnh uyển cửu ca của Lê Thánh Tông. Các tác -“Đại Việt sử kí” của -“Đại Việt sử kí toàn thư” phẩm sử học Lê Văn Hưu. của Ngô Sĩ Liên. -“Lam Sơn thực lục” của Nguyễn Trãi. 10 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017
11. Chuyên đề Lịch sử 7 Tổ: Sử - Địa C. KẾT THÚC VẤN ĐỀ Dạy học lịch sử ở trường phổ thông là một quá trình sư phạm phức tạp, bao gồm nhiều hoạt động khác nhau của giáo viên và học sinh. Những hoạt động đó nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững tri thức lịch sử, phát triển tư duy. Chính vì vậy để nâng cao hiệu quả giảng dạy, đòi hỏi giáo viên phải biết vận dụng sáng tạo nhiều phương pháp dạy học khác nhau. Tạo hứng thú học tập, khắc sâu kiến thức, phát triển thao tác tư duy và khả năng sáng tạo của học sinh. Trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch sử, bản thân tôi nhận thấy việc sử dụng phương pháp hệ thống hóa kiến thức qua bảngt niên biểu trong dạy học lịch sử góp phần không nhỏ trong việc phát huy tính tích cực và khả năng tư duy của học sinh. Với phương pháp này, giáo viên và học sinh đều đạt hiệu quả cao trong việc truyền đạt và tiếp thu kiến thức, qua đó đáp ứng được mục tiêu đổi mới phương pháp dạy và học. Với chuyên đề này, tôi hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc giúp giáo viên và học sinh trường chúng tôi nói riêng, các đồng nghiệp và học sinh trường bạn nói chung thực hiện việc dạy và học môn Lịch sử tốt hơn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong chương trình đổi mới giáo dục. Hy vọng rằng chuyên đề sẽ nhận được sự tham gia góp ý kiến xây dựng của hội đồng bộ môn để cách dạy học lịch sử bằng bảng niên biểu hệ thống kiến thức được ứng dụng rộng rãi và trở thành một phương pháp lợi thế trong dạy học lịch sử. Xin chân thành cảm ơn! 11 Trường THCS Nguyễn Huệ Năm học: 2016 - 2017