Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 17: Văn bản Sông núi nước Nam (Lý Thường Kiệt) - Năm học 2018-2019 - Nguyễn Diệu Linh

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 17: Văn bản Sông núi nước Nam (Lý Thường Kiệt) - Năm học 2018-2019 - Nguyễn Diệu Linh

1. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 Ngày soạn : Ngày dạy : Tiết 17. Văn bản: Sông núi nước Nam ( Lý Thường Kiệt) Phò giá về kinh ( Trần Quang Khải) I. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: - Những hiểu biết bước đầu về thơ trung đại. - Đặc điểm thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. - Chủ quyền về lănh thổ của đất nước,ư chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước kẻ thù xâm lược. - Sơ giản về tác giả Trần Quang Khải . - Đặc điểm thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật. - Khí phách hào hùng và khát vọng thái b́nh thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần. 2. Kỹ năng: - Nhận biết thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật và ngũ ngôn tứ tuyệt Dường luật. - Đọc – hiểu và phân tích thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật chữ Hán qua bản dịch nghĩa 3. Thái độ: - Lòng tự hào về chủ quyền dân tộc và khát vọng, tin tưởng ở tương lai dân tộc. 4. Năng lực: * Năng lực chung * Năng lực riêng - Năng lực tự học - Năng lực giao tiếp tiếng Việt - Năng lực tự giải quyết vấn đề và sáng tạo. - Năng lực thưởng thức văn học / - Năng lực giao tiếp. cảm thụ thẩm mỹ - Năng lực hợp tác - Năng lực công nghệ thông tin và truyền thông II. Chuẩn bị 1. Giáo viên : Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 1 Trường THCS Long Biên
2. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 - Soạn giáo án. - Chuẩn bị bảng phụ hoặc máy chiếu - Chuẩn bị 1 số tranh ảnh, tư liệu minh họa 2. Học sinh : - Soạn bài . - Chuẩn bị giấy khổ to & bút dạ để thảo luận nhóm . III- Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học: 1- Ổn định tổ chức: ktss ( 1 phút) 2- Kiểm tra bài cũ : Lồng ghép trong bài mới. 3- Bài mới: (44’) Hoạt động GV Hoạt động Ghi bảng HS A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (5’) - 1 nhóm lên trình chiếu đoạn phim Hs trình lịch sử đã chuẩn bị trước chiếu -> GV dẫn vào bài: Đất nước ta trải qua bốn nghìn năm dựng nước và Hs theo dõi giữ nước, bao triều đại đi qua là bấy Lắng nghe nhiêu triều đại đứng lên đấu tranh chống ngoại xâm giữ nước. Truyền thống ấy đã được phản ánh trong các tác phẩm văn học, đặc biệt là văn học Lí Trần. Hai văn bản mà chúng ta được học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về điều đó. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (30’) Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 2 Trường THCS Long Biên
3. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 A - Sông núi nước Nam (Nam quốc sơn hà - Lý Thường Kiệt): *Hoạt động 1: Tìm hiều chung về I- Tìm hiểu chung: tác giả, tác phẩm 1. Tác giả: HS đọc chú thích sgk (63). Đọc - Lý Thường Kiệt(1077) GV: Đây là bài thơ “thần”, bài thơ không có tên nhưng nhiều người đặt Lắng nghe 2.Tác phẩm: tên là “Nam quốc sơn hà” (Sông núi - Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt nước Nam) (Đường luật).- Bài thơ có 4 - Em có nhận xét gì về số câu, số Nhận xét câu, mỗi câu có 7 tiếng. chữ trong câu, cách hiệp vần ? Hướng dẫn đọc: dõng dạc, trang nghiêm thể hiện được khí phách hào hùng của bài thơ, nhịp 4/3. HS đọc chú thích trên bảng phụ. Đọc - Sông núi nước Nam là 1 bài thơ *Bố cục: 2 phần thiên về biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy - 2 câu đầu: nước Nam là của nội dung biểu ý đó được thể hiện người Nam. Điều đó được theo 1 bố cục như thế nào? Hãy nhận Trả lời sách trời định sẵn, rõ ràng. xét bố cục và biểu ý đó? - 2 câu cuối: kẻ thù không được xâm phạm, xâm phạm thì thế nào cũng chuốc phải thất bại thảm hại. -> Bố cục gọn gàng, chặt chẽ. Biểu ý rõ ràng. *Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết II.Đọc –hiểu văn bản văn bản 1, Hai câu đầu: HS đọc 2 câu đầu. Đọc Nam quốc sơn hà Nam đế cư - 2 câu đầu ý nói gì? Trả lời Tiệt nhiên định phận tại thiên Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 3 Trường THCS Long Biên
4. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 thư G : Hai câu đầu nêu lên 1 nguyên lí khách quan, tất yếu, có giá trị như -> Nước Nam là của người lời tuyên ngôn. Nó là quyền độc lập Lắng nghe Nam, điều đó đã được sách và tự quyết của dân tộc ta. Đó là ý trời định sẵn, rõ ràng.Là điều chí sắt đá của 1 dân tộc có bản lĩnh, hiển nhiên,không thể thay đổi. có truyền thống đấu tranh. Hai câu thơ có giá trị mở đầu cho 1 tuyên ngôn độc lập ngắn gọn của nước Đại =>Khẳng định chủ quyền đất Việt hùng cường ở thế kỷ XI. nước. Nước VN thuộc chủ - Nói như vậy là để nhằm mục đích quyền của người VN. gì ? Người viết đã bộc lộ tình cảm gì trong 2 câu thơ này? Trả lời 2,Hai câu cuối: Như hà nghịch lỗ lai xâm Hs đọc 2 câu thơ cuối phạm Nhữ đẳng hành khan thủ bại -2 câu cuối nói lên ý gì ? (Nói về HS đọc hư. truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc ta và nêu lên 1 nguyên lí có t/ chất hệ quả đối với 2 câu thơ trên) ->Kẻ thù không được xâm - Nói như vậy để nhằm mục đích gì? HS trả lời phạm. Xâm phạm thì thế nào cũng chuốc phải thất bại thảm - Ngoài biểu ý Sông núi nước Nam hại. có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không Trả lời => Đây là lời cảnh báo hành ? Nếu có thì thuộc trạng thái nào? động xâm lược của kẻ thù và G : Ngoài biểu ý còn có biểu cảm rất khẳng định sức mạnh của dân sâu sắc trong 2 trạng thái : - Lộ rõ: Trả lời tộc Việt Nam: ý chí quyết tâm Bài thơ đã trực tiếp nêu rõ ý tưởng bảo vệ nền tự chủ,nền độc lập bảo vệ quyền độc lập và kiên quyết ,tự do. chống ngoại xâm. - ẩn kín : bài thơ Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 4 Trường THCS Long Biên
5. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 có sắc thái biểu hiện cảm xúc mãnh liệt, với ý chí sắt đá trong lời nói, Lắng nghe người đọc phải suy nghĩ, nghiền ngẫm mới thấy ý tưởng đó. - Em có nhận xét gì về thể thơ, giọng -> Bài thơ viết theo thể thất điệu, nhịp thơ? Tác dụng? ngôn tứ tuyệt, nhịp 4/3, giọng GV: Bài thơ của Lý Thường Kiệt là thơ đanh thép, hùng hồn, dõng kết tinh ý chí độc lập đã ăn sâu trong dạc biểu thị ý chí và sức mạnh máu thịt của DT VN từ nghìn đời Việt Nam. nay, nó có 1 sức mạnh kì diệu mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng giày xéo thì nó trỗi dậy chiến đấu với 1 niềm Nhận xét tin lớn không gì lay chuyển nổi. Bài thơ là lời kêu gọi, truyền hịch, truyền niềm tin, niềm phấn khởi cho quân ta; đồng thời cũng là lời cảnh báo gieo sự hoang mang, hoảng hốt tới quân thù. Lắng nghe ? Văn bản sông núi nước Nam có ư nghĩa ǵ? 3. Ý nghĩa văn bản: -Bài thơ thể hiện niềm tin vào *Hoạt động 3: Tìm hiểu về nội sức mạnh chính nghĩa của dân dung, nghệ thuật tộc ta. ? Bài thơ sử dụng những nghệ thuật Trả lời -Bài thơ có thể xem như là bản nào? tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta. III.Tổng kết: Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 5 Trường THCS Long Biên
6. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 1. Nghệ thuật: Trả lời - Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn,súc tích để tuyên bố nền độc lập của đất nước. -Dồn nén cảm xúc trong h́nh ? Nội dung chủ yếu mà bài thơ thể thức thiên về nghị luận,tŕnh hiện? bày ư kiến. HS đọc ghi nhớ -Lựa chọn ngôn ngữ góp phần thể hiện giọng thơ dơng dạc,hùng hồn,đanh thép. Trả lời 2.Nội dung: *Hoạt động 4: Tìm hiểu chung về Ghi nhớ : ( sgk 65 ) tác giả, tác phẩm Đọc ghi HS đọc chú thích sgk (66). nhớ B- Phò giá về kinh (Tụng giá - Tác giả bài thơ là ai? hoàn kinh sư)-Trõ̀n Quang - Bài thơ viết vào thời gian nào? Khải. - Em có nhận xét gì về số câu, số chữ trong câu, cách hiệp vần? So I.Tìm hiểu chung sánh với thể thơ thất ngôn ? 1.Tác giả: Hướng dẫn đọc: Giọng phấn chấn, Đọc chú - Tác giả: Trần Quang hào hùng, chậm chắc. Nhịp 2/3 thích Khải(1241-1294) HS đọc chú thích ở bảng phụ. 2.Tác phẩm: - Bài thơ đề cập đến vấn đề gì ? - Bài thơ viết năm 1285. Nhận xét số - Thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt câu (Đường luật) - Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 5 tiếng. - Bài thơ có bố cục như thế nào ? * Chú thích : sgk. - Nội dung của 2 câu đầu và 2 câu * Đại ý: Bài thơ nói về 2 chiến Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 6 Trường THCS Long Biên
7. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 cuối khác nhau ở chỗ nào? (2 câu thắng giặc Mông và giặc đầu nói về hào khí chiến thắng. 2 câu Nguyên đời Trần và ý thức sau nói về khát vọng thái bình của Đọc chú XD nước sau khi có thái bình. dân tộc. thích bảng * Bố cục: 2 phần *Hoạt động 5: Tìm hiểu chi tiết phụ văn bản - Đọc 2 câu đầu. - Hai câu đầu nêu ý gì ? (2 câu đầu Nhận xét II- Đọc - Hiểu văn bản: của bài thơ nói về 2 chiến thắng. 1, Hai câu đầu: Hào khí chiến Chiến thắng Chương Dương sau thắng nhưng được nói trước chiến thắng Đoạt sáo Chương Dương độ, Hàm Tử, để làm sống lại không khí Cầm Hồ Hàm Tử quan. của chiến trường. Hai câu thơ như 1 -> Nói về thắng lợi của 2 trận ghi chép cảnh chiến trường kinh đánh ở Chương Dương và thiên động địa) Đọc 2 câu Hàm Tử. - Em có nhận xét gì về lời thơ của đầu tác giả ? Tác dụng của lời thơ đó? (Lời thơ rõ ràng, rành mạch và mạnh mẽ gân guốc làm sống dậy 1 không -> Lời thơ rõ ràng, rành mạch khí trận mạc như có tiếng va của đao Trả lời - Làm sống dậy không khí trận kiếm, tiếng ngựa hí, quân reo!) mạc. - Nhắc đến 2 trận đánh đó để nhằm mục đích gì? - Qua đó tác giả muốn bộc lộ tình cảm gì? => Ca ngợi chiến thắng hào HS đọc 2 câu cuối. hùng của dân tộc trong cuộc - Ý 2 câu cuối nói gì? (2 câu cuối là Trả lời chiến chống quân Mông- lời động viên, phát triển đất nước Nguyên xâm lược và sự thất Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 7 Trường THCS Long Biên
8. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 trong hoà bình. Như vậy thái bình bại của kẻ thù. vừa là thành quả chiến đấu, vừa là cơ - Thể hiện niềm tự hào dân hội để gắng sức. Đó là chiến lược tộc. giữ nước lâu bền) 2, Hai câu cuối : Khát vọng - Hai câu cuối đã bộc lộ được tình thái bình thịnh trị của dân tộc. cảm gì ? Trả lời Thái bình tu trí lực, Vạn cổ thử giang san. Trả lời -> Khát vọng hòa bình của dân tộc và hy vọng vào tương Đọc 2 câu lai tươi sáng. cuối 3.Ý nghĩa của văn bản: ? văn bản có ý nghĩa gì? -Hào khí chiến thắng và khát Lắng nghe vọng về một đất nước thái b́nh thịnh trị của dân tộc ta ở thời *Hoạt động 6: tìm hiểu phần tổng Trả lời nhà Trần. kết III.Tổng kết: ? Bài thơ sử dụng những biện pháp 1.Nghệ thuật: nghệ thuật nào? Trả lời -Sử dụng thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đọng,hàm súc để thể hiện niềm tự hào của tác giả trước những chiến thắng hào hùng của dân tộc. -Có nhịp thơ phù hợp với việc Trả lời tái hiện lại những chiến thắng dồn dập của nhân dân ta và Trả lời việc bày tỏ suy nghĩ của tác giả. Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 8 Trường THCS Long Biên
9. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 Đọc ghi -Sử dụng hình thức diễn đạt cô ? Nội dung chủ yếu mà bài thơ muốn nhớ đúc, dồn nén cảm xúc vào bên thể hiện là ǵ? trong tư tưởng. HS đọc ghi nhớ – sgk 68 - Có giọng điệu sảng khoái, hân hoan,tự hào. 2.Nội dung: * Ghi nhớ: sgk(68 C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (5’) - Em có biết 2 Văn bản được coi là IV. Luyện tập: tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 và 3 - Tuyên ngôn lần thứ 2: Cáo của dân tộc VN ta tên là gì ? Do ai bình Ngô của Nguyễn Trãi viết và xuất hiện bao giờ (TK XV) - Tuyên ngôn lần thứ 3: Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh (2.9.1945) D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (2’) - Nêu suy nghĩ của em về vấn đề chủ Suy nghĩ, quyền của đất nước ta hiện nay trả lời E. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG (1’) - Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa thời sự của 2 câu thơ “Thái bình tu trí lực- Vạn cổ thử giang san” trong cuộc sống hôm nay. - Soạn bài:Từ Hán việt,cho tiết học Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 9 Trường THCS Long Biên
10. Giáo án Ngữ văn 7 Năm học 2018 - 2019 sau. * Rút kinh nghiệm Giáo viên Nguyễn Diệu Linh 10 Trường THCS Long Biên