Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 93+94: Văn bản Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) - Năm học 2019-2020

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 93+94: Văn bản Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) - Năm học 2019-2020

1. ( Traàn Quoác Tuaán) I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Taùc giaû: - ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương Höng Ñaïo Vöông Traàn Quoác Tuaán
2. - ¤ng lµ con An Sinh Vư¬ng TrÇn LiÔu. - ¤ng lµ ngưêi ®· biÕt ®Æt lîi Ých cña quèc gia lªn trªn mäi hiÒm khÝch c¸ nh©n. - 1257 cÇm qu©n trÊn gi÷ biªn thuú chèng qu©n M«ng Cæ ë phÝa B¾c. - 1285-1287 ®ưîc cö lµm TiÕt chÕ thèng lÜnh c¸c ®¹o qu©n. - ¤ng lµ nhµ lÝ luËn qu©n sù víi c¸c t¸c phÈm :V¹n kiÕp t«ng bÝ truyÒn thư, Binh thư yÕu lưîc - §êi TrÇn Anh T«ng, «ng vÒ trÝ sÜ ë V¹n KiÕp ( ChÝ Linh- H¶i Dư¬ng) vµ mÊt ë ®ã.
3. ( Traàn Quoác Tuaán) I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Taùc giaû: - ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương - Lµ danh tưíng kiÖt xuÊt cña d©n téc. Höng Ñaïo Vöông Traàn Quoác Tuaán
4. ( Traàn Quoác Tuaán) I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả: - ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương - PhÇn më ®Çu: cã tÝnh chÊt - Lµ danh tưíng kiÖt xuÊt cña d©n téc. nªu vÊn ®Ò. 2. Taùc phaåm - PhÇn thø hai: nªu truyÒn * Hoaøn caûnh ViÕt trưíc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n thèng vÎ vang trong sö s¸ch Nguyªn- M«ng lÇn 2(1285). ®Ó g©y lßng tin tưëng. * Theå loaïi -Hòch - PhÇn thø ba: nhËn ®Þnh - HÞch lµ thÓ v¨n nghÞ luËn thêi xưa, ®ưîc vua t×nh h×nh, ph©n tÝch ph¶i tr¸i chóa, tưíng lÜnh mét phong trµo dïng ®Ó cæ ®Ó g©y lßng c¨m thï giÆc. ®éng, thuyÕt phôc, hoÆc kªu gäi ®Êu tranh chèng thï trong giÆc ngoµi. - PhÇn kÕt thóc: nªu chñ - KÕt cÊu chÆt chÏ, lý lÏ s¾c bÐn, dÉn chøng trư¬ng cô thÓ vµ kªu gäi ®Êu thuyÕt phôc. tranh. - Thưêng ®ưîc viÕt theo thÓ v¨n biÒn ngÉu.
5. Huống dư dữ nhữ đẳng sinh ư nhiễu nhương chi thu; Trưởng ư gian nan chi tế. Thiết kiến ngụy sứ vãng lai, đạo đồ bàng ngọ. Trạo hào ô chi thốn thiệt nhi lăng nhục triều đình; Ủy khuyển dương chi xích khu nhi cứ ngạo tể phụ. Thác Hốt Tất Liệt chi lệnh nhi sách ngọc bạch, dĩ sự vô dĩ chi tru cầu; Giả Vân Nam Vương chi hiệu nhi khu kim ngân, dĩ kiệt hữu hạn chi thảng hố. Thí do dĩ nhục đầu nỗi hổ, ninh năng miễn di hậu hoạn dã tai?
6. ( Traàn Quoác Tuaán) 2. Boá cuïc * Phaàn 1:Töø ñaàu -> “ löu tieáng toát” Nªu gư¬ng nh÷ng trung thÇn nghÜa sÜ trong sö s¸ch. * Phaàn 2: Tieáp theo -> “vui loøng” NhËn ®Þnh t×nh h×nh ®Êt nưíc vµ nçi lßng cña chñ tưíng. * Phaàn 3: Tieáp theo -> “phoûng coù ñöôïc khoâng?” Lêi ph©n tÝch ph¶i tr¸i cïng c¸c tưíng sÜ. * Phaàn 4: Coøn laïi Nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch, khÝch lÖ tinh thÇn chiÕn ®Êu.
7. Boá cuïc chung cuûa Boá cuïc cuûa baøi moät baøi hòch “Hòch töôùng só” P1: Neâu vaán ñeà P1: Neâu göông nhöõng trung thaàn nghóa só trong söû saùch P2: Neâu truyeàn thoáng veû P2: Nhaän ñònh tình hình vaø vang trong lòch söû noãi loøng cuûa chuû töôùng P3: Nhaän ñònh tình hình, P3: Phaân tích phaûi traùi cuøng phaân tích phaûi traùi caùc töôùng só P4: Chuû tröông cuï theå, P4: Nhieäm vuï caáp baùch, keâu goïi ñaáu tranh khích leä tinh thaàn chieán ñaáu
8. II. T×m hiÓu chi tiÕt 1. Nªu gư¬ng s¸ng trong sö s¸ch.  -§äcTướng phÇn: mëKØ TÝn,®Çu Dovµ choVu, biÕtC¶o nhKhanh,÷ng nh©n KÝnh vËt §øc ®ưîc nªuV ưgư¬ng¬ng C«ng cã ®Þa Kiªn, vÞ x· Cèt héi § nh·i ưNgétthÕ Lang.nµo? C¸c nh©n vËt nµy cã chung nh÷ng phÈm chÊt nµo ? - Quan nhá: Th©n Kho¸i. - Gia thÇn: Dù Nhưîng. -> Tinh thần quên mình vì chủ, vì vua, vì nước, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ  => C¸ch vµo bµi tù nhiªn,ChØkhÐo ra vµlÐo, nªudÉn t¸c chøngdông cñathuyÕt biÖnphôc . Liệt kê, dẫn chứngph¸p tiêu nghÖ biểu, thuËt toàn trong diện phÇn 1 ? Như mét luËn cø lµm c¬ së cho lËp luËn * Mục đích: Khích lệ ý chí lập công danh
9. “Huèng chi ta cïng c¸c ngư¬i sinh ph¶i thêi lo¹n l¹c, lín gÆp buæi gian nan. Ngã thÊy sø giÆc ®i l¹i nghªnh ngang ngoµi ®ưêng, uèn lưìi có diÒu mµ sØ m¾ng triÒu ®×nh, ®em th©n dª chã mµ b¾t n¹t tÓ phô, th¸c mÖnh Hèt TÊt LiÖt mµ ®ßi ngäc lôa, ®Ó tho¶ lßng tham kh«ng cïng, gi¶ hiÖu V©n Nam Vư¬ng mµ thu b¹c vµng, ®Ó vÐt cña kho cã h¹n. ThËt kh¸c nµo như ®em thÞt mµ nu«i hæ ®ãi, sao cho khái ®Ó tai v¹ vÒ sau! Ta thưêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi; ruét ®au như c¾t, nưíc m¾t ®Çm ®×a; chØ c¨m tøc chưa x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng.”
10. ( Traàn Quoác Tuaán) (*)NhËn ®Þnh t×nh h×nh (tội ác của giặc) + thêi lo¹n l¹c, buæi gian nan -> ho¹ x©m l¨ng “Huèng chi ta cïng c¸c ngư¬i + sø giÆc ®i l¹i nghªnh ngang sinh ph¶i thêi lo¹n l¹c, lín gÆp lìi có diÒu: sØ m¾ng triÒu ®×nh buæiTéigian¸cnan và. Ngãsù ngangthÊy sønggiÆcưîc th©n dª chã :b¾t n¹t tÓ phô, ®i cñal¹i kÎnghªnhthï ®ngangưîc létngoµit¶ qua th¸c mÖnh gi¶ hiÖu: ®ßi, thu, vÐt ®ưêng,nh÷uènng lhìi×nhcó¶diÒunh, chimµ tiÕtsØ -> Èn dô, tõ ng÷ giµu h×nh ¶nh, ®èi ngÉu m¾ng triÒu ®×nh,nào®em? th©n dª -> baûn chaát xaáu xa; haønh ñoäng ngang ngöôïc; chã mµ b¾t n¹t tÓ phô, th¸c mÖnh Hèt TÊt LiÖt mµ ®ßi ngäc lôa, ®Ó loøng tham khoâng cuøng cuûa keû thu ø tho¶ lßng tham kh«ng cïng, gi¶ Sự căm phẫn, thái độ khinh bỉ cực độ của tác giả hiÖu V©n T¸cNam gi¶Vư¬ng ®·mµ dïngthu biÖn+ ThËt như nu«i hæ ®ãi, ®Ó tai v¹ vÒ sau!” b¹c vµng, ®Ó vÐt cña kho cã h¹n. ph¸p nghÖ thuËt nµo-> H ®Ó×nh ¶nh so s¸nh:t×nh thÕ nguy kÞch cña ®Êt nưíc ThËt kh¸c nµo như ®em thÞt mµ =>Daãn chöùng xaùc thöïc, lyù leõ saéc saûo. nu«i hæ ®ãi,lµmsao râcho b¶nkhái chÊt®Ó tai cña kÎ * Khôi gôïi loøng caêm thuø giaëc cuûa caùc töôùng só v¹ vÒ sau!” thï?
11. ( Traàn Quoác Tuaán) (*) Nỗi lòng của chủ tướng: Trưíc téi ¸c tµy trêi cña kÎ thï, “Ta thưêng tíi b÷a quªn ¨n, t©m tr¹ng cña nöa ®ªm vç gèi; ruét ®au như TrÇn Quèc TuÊn c¾t, nưíc m¾t ®Çm ®×a; chØ như thÕ nµo? c¨m tøc chưa x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng.”
12. Nỗi lòng cña TrÇn Quèc TuÊn. “ Ta thưêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi; ruét ®au như c¾t, nưíc m¾t ®Çm ®×a; chØ c¨m tøc chưa x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng.” * Tr¹ng th¸i t©m lÝ con ngưêi ®ưîc ®Èy lªn møc tèi ®a, ®Õn tét cïng + Tét cïng lo l¾ng: mÊt ¨n, mÊt ngñ. + Tét cïng ®au xãt: như c¾t ruét, nưíc m¾t ®Çm ®×a. + Tét cïng c¨m uÊt: x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. + Tét cïng hy sinh: tr¨m th©n vui lßng.
13.  tíi b÷a quªn ¨n → NhÞp dån dËp, ng¾n nöa ®ªm vç gèi gän, ng«n tõ ưíc lÖ giµu Ta thưêng ruét ®au như c¾t h×nh ¶nh, cã gi¸ trÞ biÓu nưíc m¾t ®Çm ®×a c¶m. - x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u → Sö dông thµnh ng÷ - tr¨m th©n ph¬i ngoµi néi cá → Sö dông nghÖ thuËt ngh×n x¸c gãi trong da ngùa phãng ®¹i, ®iÓn cè, c©u v¨n biÒn ngÉu. Béc lé t©m sù yªu nưíc, lßng c¨m thï giÆc, tinh thÇn s½n sµng hi sinh v× nghÜa lín. KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc, BiÓu c¶m trùc tiÕp nçi ®au xãt, lßng yªu níc. c¨m uÊt tét cïng, s½n sµng hi sinh ®Ó röa nhôc cho níc.
14. 3. Ph©n tÝch ph¶i tr¸i, lµm râ ®óng sai. a. Mèi ©n t×nh gi÷a chñ vµ tưíng, phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i cña c¸c tưíng sÜ. * Mèi ©n t×nh gi÷a chñ vµ tưíng. “C¸c ngư¬i ë cïng ta coi gi÷ binh quyÒn ®· l©u ngµy, kh«ng cã mÆc th× ta cho ¸o, kh«ng cã ¨n th× ta cho c¬m; quan nhá th× ta th¨ng chøc, lư¬ng Ýt th× ta cÊp bæng; ®i thuû th× ta cho thuyÒn, ®i bé th× ta cho ngùa; lóc trËn m¹c x«ng pha th× cïng nhau sèng chÕt, lóc ë nhµ nhµn h¹ th× cïng nhau vui cưêi. C¸ch ®èi ®·i so víi Vư¬ng C«ng Kiªn, Cèt §·i Ngét Lang ngµy trưíc còng ch¼ng kÐm  g×.” NghÖ thuËt: + C©u v¨n dµi, nhiÒu ý, mçi ý lµ hai vÕ song hµnh, ®iÖp cÊu tróc c©u, c©u v¨n biÒn ngÉu + NhÞp v¨n nhÞp nhµng hµi hoµ.
15. * Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i. Sù bµng quan, thê ¬. + Chñ nhôc – kh«ng biÕt lo + Nưíc nhôc – kh«ng biÕt thÑn. + Ph¶i hÇu giÆc – kh«ngT¸c gi¶ biÕt ®· tøc. phª ph¸n nh÷ng + Sø giÆc nghe nh¹c th¸i thường (bÞ sØ nhôc)- kh«ng biÕt c¨m. sai lÇm nµo cña c¸c tưíng sÜ? Sù ¨n ch¬i nhµn rçi: chäi gµ, ®¸nh b¹c, s¨n b¾n, uèng rưîu, nghe h¸t. Sù vun vÐn c¸ nh©n: vui thó ruéng vưên, quyÕn luyÕn vî con, lo lµm giÇu. -> Quªn hÕt danh dù, bæn phËn, mÊt c¶nh gi¸c, lèi sèng cÇu an hưëng l¹c cÇn ph¶i phª ph¸n.
16. * HËu qu¶: + MÊt hÕt sinh lùc, t©m trÝ ®¸nh giÆc. + Nưíc mÊt, nhµ tan .  * NghÖ thuËt: CÊu tróc ®èi xøng vµ ®èi lËp (lêi, c©u, c¸ch më ®Çu vµ kÕt thóc). - §iÖp ng÷, ®iÖp cÊu tróc c©u, t¨ng tiÕn: thÊy mµ, hoÆc hoÆc, kh«ng thÓ, ch¼ng nh÷ng mµ cßn. - LËp luËn l«gic vµ mèi quan hÖ nh©n qu¶. -C©u v¨n biÒn ngÉu c©n ®èi, lÝ lÏ s¾c s¶o, lËp luËn khóc triÕt, c©u nghi vÊn. - Giäng ®iÖu võa ch©n t×nh chØ b¶o, võa phª ph¸n nghiªm kh¾c. -> §èi tưîng phª ph¸n: TÊt c¶ c¸c tưíng sÜ. ->Møc ®é phª ph¸n lµ t¨ng cÊp (thÑn - tøc - c¨m)
17.  b. Nh÷ng hµnh ®éng nªn lµm cña c¸c tưíng sÜ. - *Hµnh ®éng ®óng nªn lµm: + Lu«n lu«n c¶nh gi¸c + RÌn luyÖn cung tªn, tËp vâ nghÖ (rÌn luyÖn viÖc qu©n). *KÕt qu¶: th¸i Êp v÷ng bÒn, bæng léc ®ưîc hưëng thô. gia quyÕn ªm Êm, vî con b¸ch niªn giai l·o. tæ tiªn ®ưîc tÕ lÔ, thê cóng.  tr¨m n¨m sau cßn lưu tiÕng th¬m. -> C©u nghi vÊn (thªm tõ kh«ng), cïng víi c¸c tõ kh¼ng ®Þnh: m·i m·i, ®êi ®êi hưëng thô, sö s¸ch lưu tiÕng th¬m -> Kh¼ng ®Þnh như mét kÕt luËn hiÓn nhiªn: luyÖn tËp viÖc qu©n.
18. 4. Lêi kªu gäi c¸c tưíng sÜ MÖnh lÖnh: + Häc tËp Binh thư yÕu lưîc. + V¹ch ra hai con ®ưêng: sèng - chÕt, vinh - nhôc, ®Ó tưíng sÜ thÊy râ vµ chØ cã thÓ lùa chän mét con ®ưêng: ®Þch hoÆc ta. - LËp luËn s¾c bÐn râ rµng. -Th¸i ®é t¸c gi¶: døt kho¸t, cư¬ng quyÕt C©u kÕt: giäng t©m t×nh, t©m sù -> Bµy tá gan ruét cña mét chñ tưíng yªu nưíc. KhÝch lÖ, ®éng viªn ®Õn møc cao nhÊt ý chÝ vµ quyÕt t©m chiÕn ®Êu cña tưíng sÜ.
19. III. Tæng kÕt -NghÖ thuËt: - Lµ mét ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc. + lËp luËn s¾c bÐn. + lÝ lÏ, dÉn chøng x¸c thùc, thuyÕt phôc. + giäng v¨n hïng tr¸ng. + c©u v¨n biÒn ngÉu. - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a yÕu tè chÝnh luËn vµ v¨n chư¬ng. -Néi dung (tư tưëng cèt lâi): Ph¶n ¸nh tinh thÇn yªu nưíc nång nµn, quyÕt t©m ®¸nh giÆc cøu nưíc cña TrÇn Quèc TuÊn vµ d©n téc ta.
20. Neâu göông caùc Khích leä loøng trung trung thaàn nghóa quaân aùi quoác cuûa caùc só trong söû saùch töôùng só Muïc ñích: Nhaän ñònh tình Khôi gôïi loøng yeâu nöôùc, Khích leä hình ñaát nöôùc vaø yù chí xaû thaân vì toå quoác töôùng só noãi loøng taùc giaû reøn luyeän Binh thö yeáu löôïc, Phaân tích phaûi KhÝch lÖ lßng tù träng, ë traùi cuøng caùc mçi ngưêi khi nhËn râ binh ñao , töôùng só c¸i sai, thÇy râ c¸i ®óng. quyeát taâm chieán thaéng keû thuø. Nhieäm vuï caáp baùch. Khích leä tinh thaàn chieán ñaáu
21. So s¸nh thÓ ChiÕu vµ HÞch Gièng - ThuécHÞch thÓ vµ v¨ chiÕun nghÞ cãluËn trung ®¹i, kÕt cÊu chÆtg chÏ,× gièng lËp luËnvµ kh¸c s¾c bÐn, cã thÓ viÕt b»ng nhau?v¨n xu«i, v¨n vÇn. - §Òu dïng ®Ó ban bè c«ng khai do vua, Kh¸c: tưíng lÜnh biªn so¹n ChiÕu HÞch ChiÕu dïng ®Ó ban bè mÖnh - HÞch dïng ®Ó cæ vò, thuyÕt lÖnh. phôc, kªu gäi, ®éng viªn khÝch lÖ tinh thÇn qu©n sÜ chèng kÎ thï còng cã khi khuyªn nhñ, r¨n dËy thÇn d©n vµ ngưêi dưíi quyÒn.