Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 30: Văn bản Bạn đến chơi nhà (Nguyễn Khuyến) - Năm học 2019-2020

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 30: Văn bản Bạn đến chơi nhà (Nguyễn Khuyến) - Năm học 2019-2020

1. Ngày soạn: Ngày dạy : Tiết 30. Văn bản: BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ (Nguyễn Khuyến) I-MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1.Kiến thức: -Sơ giản về tác giả Nguyễn Khuyến. -Sự sáng tạo trong việc sử dụng thể thơ Đường luật, cách nói hàm ẩn sâu sắc , thâm thúy của Nguyễn Khuyến trong bài thơ. 2.Kĩ năng: -Nhận biết được thể loại của văn bản -Đọc -hiểu văn bản thơ Nôm Đường luật thất ngôn bát cú -Phân tích một bài thơ Nôm Đường luật. 3. Thái độ - Có thái độ về tình cảm bạn bè chân chính, không vụ lợi 4. Năng lực: * Năng lực chung * Năng lực riêng - Năng lực tự học - Năng lực giao tiếp tiếng Việt - Năng lực tự giải quyết vấn đề và sáng tạo. - Năng lực thưởng thức văn học / - Năng lực giao tiếp. cảm thụ thẩm mỹ - Năng lực hợp tác - Năng lực công nghệ thông tin và truyền thông II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Đọc TLTK - Soạn giáo án 2. Học sinh: - Đọc bài, - Chuẩn bị bài theo câu hỏi sgk. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY -HỌC: 1. Ổn định tổ chức: ktss( 1phút) 2. Kiểm tra bài cũ:Lồng ghép trong bài mới. 3. Bài mới: (44’)
2. Hoạt động giáo viên Hoạt động học Ghi bảng sinh A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (4’) Tổ chức trò chơi “ Khám phá tình bạn” - HS lên điều Mời một học sinh lên điều hành hành trò chơi - GV vào bài: - Bốn đội chơi Tình bạn là 1 trong những đề tài có tham gia truyền thống lâu đời của lịch sử văn học Việt Nam. Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến là 1 bài thơ thuộc loại hay nhất trong đề tài tình bạn và cũng là thuộc loại hay nhất trong thơ Nguyễn Khuyến nói riêng và thơ Đường luật nói chung B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (26’) Hoạt động GV Hoạt động HS Ghi bảng *Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu I- Tìm hiểu chung: tác giả, tác phẩm 1- Tác giả-Tác phẩm: ?Dựa vào chú thích*, em hãy giới đọc chú thích *Tác giả: Nguyễn Khuyến thiệu 1 vài nét về tác giả? (1835-1909 ), được gọi là Tam ? Tại sao người ta lại gọi ông là Tam trả lời Nguyên Yên Đổ. Nguyên Yên Đổ? - Quê xã Yên Đổ, Bình Lục, Hà Nam. - Là người thông minh, học giỏi, thi đỗ đầu cả 3 kì: Hương, Hội, Đình. Trả lời - Là nhà thơ của làng cảnh Việt ? Em hãy nêu xuất xứ của bài thơ ? Nam. - Gv: Đây là bài thơ hay nhất được - Thơ ông đằm thắm và trong truyền tụng về chủ đề tình bạn của Lắng nghe trẻo tình người. Nguyễn Khuyến. *- Tác phẩm: - Giải nghĩa từ khó: Bài thơ in trong Hợp tuyển thơ + Nước cả: nước đầy, nước lớn; Giải thích từ văn Việt Nam-Tập 4 (1963 ). + khôn: Không thể, khó, e rằng khó; khó
3. + rốn: cuống, cánh hoa bao bọc. ? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Vì sao? Trả lời 2.Chú thích: sgk - Gv: Theo bố cục của thể thơ thất ngôn bát cú thì 2 câu đề thường gồm phá đề và thực đề. Nhưng ở bài này tác giả chỉ dùng 1 câu đề, câu 2 đã chuyển Lắng nghe sang phần thực. Phần thực và luận cũng không rạch ròi. Câu 7 là phần kết nhưng lại gắn với phần luận. Vì vậy phần kết chỉ có câu 8. Qua cấu trúc như vậy, ta thấy Nguyễn Khuyến đã sáng tạo sử dụng thơ thất ngôn bát cú 1 cách uyển chuyển, tạo cho bài thơ 1 vẻ đẹp riêng. Đó là bản lĩnh cao tay của nhà thơ. Chúng ta tìm hiểu bài thơ theo bố cục: 1 - 6 – 1 - Hd đọc: Giọng nhẹ nhàng, dí dỏm. Đọc chậm rãi, ung dung, hóm hỉnh như thấp thoáng 1 nụ cười. *Hoạt động 2. Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết VB đọc - Hs đọc câu mở đầu. II-Đọc – Tìm hiểu chi tiết: ? Cách mở đầu bài thơ của Nguyễn Khuyến có gì thú vị? ? Câu thơ đã thể hiện được tâm trạng đọc gì của nhà thơ? - Gv: câu thơ cho biết 2 người ít gặp trả lời nhau (đã bấy lâu), Nguyễn Khuyến gọi II-Tìm hiểu chi tiết bạn là bác (cách xưng hô vừa có ý tôn trả lời 1- Câu mở đầu: trọng vừa có ý thân mật). Câu thơ Đã bấy lâu nay, bác đến nhà, không chỉ là 1 thông báo bạn đến chơi -> Cách mở đầu tự nhiên như nhà mà còn là 1 tiếng reo vui, đầy hồ lắng nghe lời nói thường ngày. hởi, phấn khởi khi đã bao lâu mới => Thể hiện sự vui mừng khi
4. được bạn đến thăm. Thời gian này có bạn đến thăm. Nguyễn Khuyến đã cáo quan về ở ẩn, chính vì vậy ông rất vui mừng khi có bạn tới thăm. - Hs đọc câu 2. ? Câu 2 thể hiện mong muốn gì của tác giả? ? Tại sao vừa gặp bạn, tác giả đã nhắc ngay tới chợ ? (bởi chỉ có chợ mới có đầy đủ các thứ tiếp bạn nhưng trẻ thì đọc đi vắng, chợ lại xa, mà mình thì già cả trả lời rồi không đi xa được) - Hs đọc câu 3, 4, 5, 6. 2- Sáu câu tiếp theo: ?Chợ thì xa mà người đi chợ thì không trả lời Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa. có, vậy tác giả định tiếp khách bằng -> Mong muốn tiếp bạn đàng những thứ gì ? (cá, gà, cải, cà, bầu, hoàng, chu đáo. mướp) ? Em có nhận xét gì về những thứ mà tác giả nêu ra? (đây là những thứ sản đọc vật có trong ao, trong vườn nhưng lại chưa dùng được- có đấy mà lại như trả lời không ) Ao sâu nước cả, khôn chài cá, Vườn rộng rào thưa, khó đuổi ? Hãy giải thích tính chất “có đấy mà gà. lại như không” của những sản vật trả lời Cải chửa ra cây, cà mới nụ, được kể và tả trong bài? (có cá, có gà, Bầu vừa rụng rốn, mướp nghĩa là có thực phẩm nhưng cũng đương hoa. bằng không vì ao sâu nước cả, vườn rộng rào thưa, không đánh bắt được. -> Mọi thứ sản vật của gia đình Có cải, cà, bầu, mướp nghĩa là có rau trả lời có đấy mà lại như không. quả, nhưng cũng bằng không vì đều là những thứ chửa ra cây, vừa mới nụ, vừa rụng rốn hoặc đương ra hoa, chưa thể thu hái được) ? Cách nói lấp lửng ở đây có thể tạo ra
5. 2 cách hiểu: a. Đó là sự thật của hoàn cảnh. b. Đó là cách nói vui về cái sự không có gì. Em hiểu theo cách nào ? ? Nếu hiểu theo cách 1 thì chủ nhân là người như thế nào? Tình cảm của ông đối với bạn ra sao? ? Nếu hiểu theo cách 2 thì chủ nhân là người có hoàn cảnh sống như thế nào? Phát biểu tính cách của ông ra sao? Tình cảm mà ông dành cho bạn là tình cảm như thế nào? - Hs đọc câu 7. ? Em hiểu ý của câu thơ như thế nào ? Phát biểu - Đó là sự thật của hoàn cảnh. ?Có ý kiến cho rằng: nên hiểu câu 7 riêng trầu không thì có, ý kiến của em => Chủ nhân là người thật thà, thế nào? (không thể hiểu như vậy vì chất phác. Tình cảm đối với không đúng với mạch lạc của tứ thơ. bạn chân thật, không khách sáo. Mặc dù trầu không là tên đầy đủ của Phát biểu - Đó là cách nói vui. thứ lá này nhưng xét trong mạch thơ => Hoàn cảnh nghèo khó. Tính thì chỉ có thể hiểu là trầu không cũng cách hóm hỉnh, yêu đời; yêu không có nốt. Có như vậy thì mới hiểu đọc bạn bằng tình cảm dân dã, chất nổi cái thanh đạm, nghèo túng của ông trả lời phác. quan thanh liêm về ở ẩn) ? Qua đây ta hiểu chủ nhân là người Đầu trò tiếp khách, trầu không như thế nào? trả lời có, Tình bạn của họ ra sao? -> Lễ nghi tiếp khách tối thiểu - Hs đọc câu 8. cũng không có. ? Chi tiết ngôn từ nào trong câu 8 đáng chú ý? ? Ta với ta là chỉ ai với ai? Nó có ý nghĩa gì? ? Theo em có gì khác nhau trong cụm từ “Ta với ta” ở bài này so với bài Qua đèo Ngang? (Trong Bạn đến chơi nhà, từ ta ở vị trí trước và sau là 2 từ đồng Trả lời
6. âm. Trong bài Qua đèo Ngang, từ ta ở cả 2 vị trí chỉ là 1 từ. Một bên chỉ sự hoà hợp của 2 con người trong 1 tình Phát biểu bạn chan hoà vui vẻ. Một bên chỉ sự => Chủ nhân là người trọng hoà hợp trong 1 nội tâm buồn) tình nghĩa hơn vật chất và tin ở ? Câu 8 đã thể hiện được tình cảm gì đọc sự cao cả của tình bạn. Tình của tác giả? bạn sâu sắc, trong sáng. Vì nó ? Bài thơ cho em hiểu gì về Nguyễn trả lời được xây dựng trên những nhu Khuyến và tình bạn của ông? cầu tinh thần. trả lời Hoạt động 3. Hướng dẫn tổng kết 3- Câu kết: ? Bài thơ có ý nghĩa gì? Bác đến chơi đây, ta với ta ! trả lời -> Chỉ quan hệ gắn bó, hoà Trả lời hợp, không tách rời. *Hoạt động 4: ? Nghệ thuật mà tác giả sử dụng trong văn bản? Trả lời => Niềm hân hoan, tin tưởng ở ? Bài thơ đã diễn tả được tâm tư gì của tình bạn trong sáng, thiêng tác giả về khi bạn đến chơi nhà liêng. ? Bài thơ được viết theo phương thức - Nguyễn Khuyến là người hồn biểu đạt nào? nhiên, dân dã, trong sáng; đối Nêu ý nghĩa với bạn thì chân thành, ấm áp, bền chặt dựa trên giá trị tinh thần. Nêu nghệ thuật 4.Ý nghĩa văn bản: Nêu nội dung Bài thơ thể hiện một quan niệm về tình bạn,quan niệm đó vẫn còn có ý nghĩa, giá trị lớn trong cuộc sống của con người hôm
7. nay. III.Tổng kết: 1.Nghệ thuật: -Sáng tạo nên t́nh huống khó xử khi bạn đến chơi nhà và cuối cùng ̣a ra niềm vui đồng cảm. - Lập luận bất ngờ -Vận dụng ngôn ngữ thể loại điêu luyện. - Miêu tả - tự sự - biểu cảm thông qua hệ thống ngôn từ thuần Việt trong sáng, tự nhiên, dễ hiểu. 2.Nội dung: * Ghi nhớ: sgk (105 ). - Bài thơ đã diễn tả được niềm hân hoan và tinh thần tự tin, phấn chấn của Nguyễn Khuyến khi bạn đến chơi nhà. Đó là những cảm xúc chân thành, hồn nhiên của tình cảm bạn bè. C-HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (10’) ? Ngôn từ ở bài Bạn đến chơi nhà có so sánh IV. Luyện tập: gì khác với ngôn từ ở đoạn thơ Sau trả lời - So sánh ngôn ngữ thơ ở bài phút chia li đã học? Bạn đến chơi nhà với ngôn ngữ thơ dịch Chinh phụ ngâm ta thấy có sự khác nhau giữa 2 phong cách ngôn ngữ: + Chinh phụ ngâm là ngôn ngữ bác học. + Bạn đến chơi nhà là ngôn ngữ đời thường. Nhưng cả 2 bên đều đạt đến độ kết tinh, rất hay, rất hấp dẫn. D-HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (3’)
8. ? Bài thơ đã diễn tả được tâm tư gì của Trả lời tác giả về khi bạn đến chơi nhà? ( Bài thơ đã diễn tả được niềm hân hoan và tinh thần tự tin, phấn chấn của Nguyễn Khuyến khi bạn đến chơi nhà. Đó là những cảm xúc chân thành, hồn nhiên của tình cảm bạn bè). E-HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG (1’) - Hoc thuộc lòng bài thơ, tìm đọc thêm một số bài thơ khác viết về tình bạn của Nguyễn Khuyến và của các tác giả khác. -Nhận xét về ngôn ngữ và giọng điệu của bài :bạn đến chơi nhà - Soạn bài: Xa ngắm thắc núi Lư. - Chuẩn bị giấy, bút giờ sau viết bài tập làm văn số 2-văn biểu cảm. RÚT KINH NGHIỆM