Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 5, Bài 2: Văn bản Trong lòng mẹ (Nguyên Hồng) - Năm học 2017-2018

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 5, Bài 2: Văn bản Trong lòng mẹ (Nguyên Hồng) - Năm học 2017-2018

1. Ngày soạn: Ngày dạy: TUẦN 2- BÀI 2- TIẾT 5: VĂN BẢN:TRONG LÒNG MẸ (Trích "Những ngày thơ ấu" - Nguyên Hồng) A. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức:- Khái niệm thể loại hồi kí. - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện đoạn trích Trong lòng mẹ. - Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật. - Ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng. 2. Kĩ năng: Bước đầu biết đọc hiểu một văn bản hồi kí. - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện. - Kỹ năng sống cơ bản: +Suy nghĩ sáng tạo: Phân tích, bình luận những cảm xúc của bé Hồng về tình yêu thương mãnh liệt đối với người mẹ. + Giao tiếp: trao đổi, trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản. + Xác định giá trị bản thân: trân trọng tình cảm gia đình, tình mẫu tử, biết cảm thông với nỗi bất hạnh của người khác. 3. Thái độ:- Biết trân trọng tình mẫu tử, sự cảm thông với những số phận bất hạnh. B. Chuẩn bị: - Giáo viên: Tập truyện "Những ngày thơ ấu''; Thiết kế bài giảng trên Power Point, Máy chiếu, máy vi tính. Ảnh tác giả Nguyên Hồng. - Học sinh: Soạn bài, đọc tác phẩm "Những ngày thơ ấu". C. Phương pháp - Kỹ thuật dạy học: - Phương pháp: Thuyết trình,vấn đáp,tái hiện, phân tích cắt nghĩa, nêu vấn đề - Kỹ thuật dạy học: động não, thảo luận nhóm, viết tích cực. D. Tiến trình tổ chức các hoat động dạy- học: A. HĐ khởi động (5’) I. Ổn định tổ chức lớp: II. Kiểm tra bài cũ: ? Tìm những hình ảnh, chi tiết diễn tả tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi khi cùng mẹ trên đường tới trường? - Buổi mai hôm ấy Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần thấy lạ có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học” - Hai quyển vở mới . bặm tay ghì chặt , xóc lên và nắm lại
2. - Suy nghĩ: muốn thử sức mình , “Tôi có ý nghĩ như lướt ngang trên ngọn núi ” III. Bài mới: Hoạt động của thầy HĐ của trò Nội dung cần đạt HT và PT năng lực A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG Trình chiếu video về tình Quan sát NL quan sát mẫu tử NL cảm thụ thẩm mĩ Dẫn vào bài Nói đến Nguyên Hồng, người ta nhớ ngay một giọng văn như trút cả bao xúc động đắng cay vào trong những câu chuyện của ông. Hồi kí “Những ngày thơ ấu” là kỉ niệm xót xa của cậu bé Hồng mang theo cái dư vị đắng chát của tuổi thơ khát khao tình mẹ. Cho đến tận bây giờ, khi đọc lại những trang viết này, độc giả vẫn lây lan cảm xúc của cậu bé sớm phải chịu thiếu thốn tình cảm để rồi chợt nhận ra tình mẫu tử là nguồn sức mạnh thiêng liêng, diệu kì, giúp cho đứa trẻ vượt lên bao cay đắng và tủi nhục của cuộc đời. Vậy đoạn trích “Trong lòng mẹ” đã thể hiện nỗi cay đắng, tủi cực cũng như tình yêu thương mẹ của chú bé Hồng như thế nào, cô và các em cùng tìm hiểu Hoạt động của Thầy HĐ của Nội dung cần đạt HT và trò PTNL B. HĐ hình thành kiến I/ Tìm hiểu chung. thức mới 1/ Tác giả: (1918 - 1982) - Gv gọi hs đọc chú thích * - quê ở Nam Định nhưng lại lớn NL tự sgk. lên ở Hải Phòng. học - Chiếu chân dung tác giả. - Là nhà văn của những người NL tư ? Em hãy giới thiệu những HS trả cùng khổ, có nhiều sáng tác ở các duy nét chính về tác giả NH? lời thể loại tiểu thuyết, kí, thơ. - Phong cách: giàu chất trữ tình, cảm xúc dạt dào thiết tha, rất mực ? Nêu hoàn cảnh ra đời của tác chân thành. phẩm và vị trí của đoạn trích? - Năm 1996, NH được nhà nước truy tặng giải thưởng HCM về VH-NT. - Các TP chính: + "Bỉ vỏ" - 1938; + "Những ngày thơ ấu" - 1938; + "Cửa biển": 4 tập 2/ Tác phẩm. a. Hoàn cảnh ra đời: - Hồi kí "Những ngày thơ ấu"-
3. (1938) ghi lại quãng đời tuổi thơ cay đắng của tác giả. - Đoạn trích "Trong lòng mẹ" thuộc chương IV của tác phẩm. ? Tác phẩm thuộc thể loại nào? b. Thể loại: ? Em hiểu như thế nào về thể * Thể loại: loại hồi kí? - Tiểu thuyết tự truyện- hồi kí + Hồi kí: thể văn ghi chép, kể lại - Gv hướng dẫn hs đọc: Khi đọc những biến cố đã xảy ra trong quá phải chậm, rõ thể hiện nỗi đau khứ mà tác giả đồng thời là người nội tâm và khát khao, yêu mến kể, người tham gia hoặc chứng trong tình cảm của bé Hồng đối HS đọc kiến. với mẹ. Giọng chì chiết mỉa mai c. Đọc - chú thích. khi thể hiện lời nói của bà cô. NL ngôn – GV đọc mẫu- hs đọc, GV ngữ nhận xét - Gv cùng học sinh giải thích các chú thích trong SGK ? Giải nghĩa: ''tha hương cầu thực'' * Chú thích: ? Đoạn trích có thể chia làm HS chia d. Bố cục: 2 phần. mấy phần. bố cục - P1: Từ đầu người ta hỏi đến ? Nêu nội dung chính từng chứ. phần? ->Cuộc trò chuyện giữa bé Hồng và bà cô. - P2: Còn lại.->Cuộc gặp gỡ của bé Hồng với mẹ. II. Tìm hiểu chi tiết * GV: Để hiểu được cuộc trò 1. Cuộc trò chuyện giữa bé Hồng chuyện giữa bé Hồng và bà cô, và bà cô: NLK chúng ta cần hiểu được cảnh ngộ a. Cảnh ngộ của Hồng: cảm thụ của Hồng. - Chú bé Hồng ra đời là kết quả của thẩm mỹ ? Cảnh ngộ của Hồng có gì đặc HS PB cuộc hôn nhân không tình yêu, lớn NL hợp biệt? (Chú ý phần chữ in nhỏ)? cá nhân lên trong một gia đình không hạnh tác phúc. NL giải - Bố chết, mẹ do cùng túng phải tha quyết hương cầu thực, Hồng sống bơ vơ vấn đề giữa sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ
4. ? Cảm nhận của em về cảnh ngộ hàng của Hồng? -> cô độc, đau khổ, luôn khát khao tình yêu thương của mẹ. ? Quan hệ giữa NV Hồng và NV b. Nhân vật bà cô: bà cô trong truyện ? - Là cô ruột của Hồng. ? Nhân vật bà cô xuất hiện với Thảo những cử chỉ, lời nói nào? luận cặp - Cô tôi gọi tôi đến, cười hỏi: thể ? Cử chỉ “cười hỏi” và nội dung đôi hiện sự châm chọc, mỉa mai với câu hỏi như trên có phản ánh những ý nghĩ cay độc đúng tâm trạng và tình cảm của bà với bé Hồng hay không? -> gieo rắc những hoài nghi để Mục đích của bà cô trong cuộc Hồng khinh miệt và ruồng rẫy mẹ. trò chuyện này là gì? - hỏi luôn, giọng vẫn ngọt “Sao lại - Cần chú ý là ở đây, người cô không vào? Mợ mày phát tài lắm, có cười hỏi chứ không phải lo lắng như dạo trước đâu” hỏi, nghiêm nghịhỏi, lại càng không phải âu yếm hỏi, gieo rắc những hoài nghi để Hồng khinh miệt và ruồng rẫy mẹ. Khi cháu trả lời "Không ", cuộc đối thoại tưởng chừng sẽ chấm dứt. Nhưng người cô vẫn không chịu buông tha, bà ta hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: "Sao ". - Cái cười rất kịch: Là cười giả ? Hồng đã nhận ra và hiểu rõ tạo, giả dối. tâm địa của bà cô bằng những chi tiết nào ? + nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch ? Em hiểu “kịch” là gì ? “cười rất kịch” là cười NTN ? - Hai con mắt long lanh của cô đưa + Kịch: đóng vai để diễn trên sân nhìn tôi chằm chặp: ->cái nhìn soi khấu. mói như ngầm báo với Hồng rằng ? Tiếp sự việc “cười rất kịch” và mẹ của bé đã thay lòng đổi dạ, hỏi han tỏ vẻ quan tâm đến cháu, không thương con bà cô còn có những cử, lời nói, thái - vỗ vai tôi cười nói: “Mày dại quá, độ nào nữa? Tại sao người cô lại cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào đưa hai con mắt long lanh nhìn tôi mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho chằm chặp? và thăm em bé chứ.”
5. -> Cử chỉ giả dối, độc ác, lời nói ác ý, châm chọc, nhục mạ: cố tình ngân dài 2 tiếng "em bé" -> lên án mẹ ? Em có nhận xét gì về những cử của Hồng; như 1 lưỡi dao đâm vào chỉ, lời nói của bà cô ? HS khá, tim em. - Cùng với giọng nói "ngọt", giỏi bình thản mà mỉa mai ấy là hai con mắt long lanh chằm chặp đưa nhìn chú bé. Điều này chứng tỏ người cô cứ muốn kéo đứa cháu đáng thương vào một trò chơi ác độc đã dàn tính sẵn. - Rồi dù chú bé đã im lặng cúi đầu, khoé mắt đã cay cay, bà ta vẫn tiếp tục "tấn công". Cái cử chỉ "liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng" lúc ấy mới giả dối, mới độc ác làm sao! "Mày chứ". - Đến câu này người nói không chỉ lộ rõ sự ác ý mà còn chuyển sang chiều hướng châm chọc, nhục mạ. Những lời nói, giọng điệu ngân dài tiếng “em bé” nhằm đay đả, mỉa mai người mẹ của Hồng và để xoáy sâu vào nỗi đau buồn của Hồng, muốn em xa lánh, căm ghét mẹ. - Quả không có gì cay đắng bằng khi vết thương lòng bị người khác- lại chính là cô mình- cứ săm soi, hành hạ. - "Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm - vẫn cứ tươi cười kể các chuyện can tôi như ý cô tôi muốn" - đổi giọng, nghiêm nghị, ngậm ngùi -> bà cô quả là cay nghiệt, cao thương xót thầy tôi tay trước chú bé đáng thương và -> sự thay đổi đấu phấp tấn công: bị động. Cùng là phụ nữ nhưng phơi bày sự giả dối, thâm hiểm, trơ bà ta không biết thông cảm với trẽn của người cô. chị dâu mà lại lên án một cách
6. gay gắt. Vì mẹ bé Hồng đã sinh con với người khác khi chưa đoạn tang chồng. ? Thấy Hồng khóc bà cô xử sự NTN ? ? Em có nhận xét gì về những chi tiết đó? Những chi tiết này có ý nghĩa ntn? - Bà cô tỏ ra lạnh lùng, vô cảm có phần thích thú trước nỗi đau như bị xát muối của cháu. - Bà cô mặc kệ cháu cười dài trong tiếng khóc vẫn cứ tươi cười kể các chuyện về mẹ Hồng. Tình cảnh túng quẫn, hình vẻ gầy guộc, rách + NT: tương phản đối lập, tăng cấp. rưới của mẹ chú bé được bà ta miêu tả một cách tỉ mỉ với vẻ thích thú rõ rệt. - Cử chỉ vỗ vai, nhìn vào mặt -> Bản chất: là người đàn bà lạnh đứa cháu rồi đổi giọng làm ra lùng, thâm độc, xấu xa, tàn nhẫn. nghiêm nghị của bà cô thực ra là sự thay đổi đấu phấp tấn công. Dường như đã đánh đến miếng đòn cuối cùng- khi thấy đứa cháu tức tưởi, phẫn uất đến đỉnh điểm- bà ta mới hạ giọng tỏ sự ngậm => Tác giả vạch trần, tố cáo, phê ngùi thương xót người đã mất. phán loại người sống tàn nhẫn đến Đến đây, sự giả dối, thâm hiểm khô héo cả tình máu mủ ruột rà mà trơ trẽn của người cô đã phơi trong XHPK xưa. bày toàn bộ. ? Tác giả đã sử dụng NT gì khi xây dựng hình ảnh nhân vật bà cô? (Hành động có vẻ thân thiện, lời nói ngọt ngào, tâm địa xấu xa, độc ác ngày càng bộc lộ rõ) ? Tất cả những điều đó đã làm rõ bản chất gì của bà cô? GV: Tính cách đó là sản phẩm
7. của những định kiến đối với phụ nữ trong xã hội cũ. Nhân vật bà cô được thể hiện khá sắc sảo, sinh động, đại diện cho những hủ tục phong kiến xưa với luật lệ hà khắc của đạo "tam tòng". TLN- 2':? Theo em, xây dựng Thảo hình ảnh nv bà cô, tác giả luận nhằm mục đích gì? nhóm - Nhân vật bà cô là hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người tàn nhẫn đến héo khô cả tình cảm ruột thịt trong xã hội thực dân nửa phong kiến xưa và không phải hoàn toàn không còn tồn tại trong xã hội ngày nay. - Còn bé Hồng, em có đánh giá được dụng ý của người cô trong cuộc trò chuyện hay không?- >Chúng ta cùng tìm hiểu. c. Bé Hồng: ? Khi nghe bà cô hỏi về việc có vào - Tưởng đến vẻ mặt rầu rầu và sự Thanh Hoá, trong đầu Hồng hiện PB cá hiền từ của mẹ lên hình ảnh nào? Qua đó thể hiện nhân -> Hồng rất nhớ và yêu thương mẹ. điều gì ? - Toan trả lời có. ? Phản ứng của Hồng khi người cô - Sau cúi đầu không đáp. hỏi như vậy? Vì sao em lại phản - Cười đáp lại cô tôi: "Không! " ứng như thế? - Vì Hồng nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói, trong cái cười “rất kịch”, trong tâm địa -> Thông minh, nhạy cảm, kính yêu muốn Hồng khinh miệt mẹ và mẹ. “những rắp tâm tanh bẩn” của bà cô. ? Điều đó cho ta hiểu gì về Hồng? - Nỗi đau đớn tủi cực và nỗi căm giận buộc phải nén lại của chú bé sâu sắc biết chừng nào! Điều đáng chú ý là mẹ bé Hồng
8. phải rời xa con, non 1 năm ròngkhông hề gửi cho Hồng lấy - Lòng càng thắt lại, khoé mắt cay một lá thư, một lời nhắn hay cho cay đau đớn, tủi nhục, thương một đồng quà. Dù vậy, bé vẫn mẹ, thương thân. thương mẹ, tình yêu thương và lòng kính mến vô bờ không hề - Nước mắt ròng ròng rớt xuống bị xâm phạm bởi những rắp tâm hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa tanh bẩn. ở cằm và ở cổ, ''tôi cười dài trong ? Sau câu hỏi thứ 2 của bà cô “Sao tiếng khóc'' lại không vào? Mợ mày phát tài PB cá lắm, có như dạo trước đâu?, thái nhân - ''tôi cười dài trong tiếng khóc'': độ của Hồng NTN? Em hiểu như xúc động tích tụ, trào dâng, không thế nào về chi tiết đó? kìm nén nổi ? Cảm nghĩ của Hồng sau câu nói thứ 3 của bà cô: “Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ?” ? Chi tiết ''tôi cười dài trong tiếng khóc'' có ý nghĩa gì? - Kìm nén nỗi đau tức tưởi đang dâng lên trong lòng bằng tiếng “cười dài” chua xót khi Hồng thấy rõ mục đích mỉa mai, nhục mạ của bà cô đã trắng trợn phơi bày ''2 tiếng em bé ngân dài xoắn chặt tâm can tôi'', - “Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi cười vì mỉa mai, căm giận người đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. cô và những cổ tục, khóc vì Giá những cổ tục tôi quyết vồ thương mẹ bị đối xử bất công, vì ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà thân trẻ yếu đuối không bênh nghiến cho kì nát vụn mới thôi”. vực nổi mẹ. - Trong hoàn cảnh ấy, trước bà + NT so sánh, lời văn dồn dập, các cô ấy, bé Hồng nhỏ bé mà vẫn động từ mạnh: kiên cường, đau xót mà tự hào -> Thái độ căm phẫn những hủ tục và đặc biệt vẫn dạt dào niềm tin lạc hậu. yêu người mẹ khốn khổ của -> Sự đau đớn, xót xa trước tình cảnh mình của mẹ. ? Tâm trạng đau đớn, uất ức của Hồng dâng đến cực điểm khi nào?
9. Tìm những từ ngữ miêu tả tâm trạng đó? - Khi bà cô tươi cười kể về tình => Diễn biến tình cảm tăng dần: cảnh của mẹ Hồng. im lặng nhẫn nhục-> không kìm ? Nhận xét về BPNT được sử nén được, bật khóc -> căm giận -> dụng trong ĐV trên? TD của HS khá, tình cảm trào dâng. những BPNT đó? (Thể hiện thái giỏi độ gì của bé Hồng?) ? Đằng sau thái độ ấy, ta đọc được tình cảm nào của Hồng với mẹ. - Càng căm tức hủ tục lạc hậu bao nhiêu, Hồng xót xa trước tình cảnh của mẹ và càng thương mẹ bấy nhiêu. ? Em có nhận xét gì về diễn biến tình cảm của bé Hồng? - Mới đầu nghe người cô hỏi, lập tức trong kí ức Hồng sống dậy h/a vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ "cúi đầu không đáp" đến "cũng cười đáp lại cô tôi" là một phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ của chú bé. Bởi chú nhận ra ngay những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt của cô mình nhưng lại không muốn tình thương yêu và lòng kính mến mẹ bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phậm đến. - Sau lời hỏi t2 của cô, lòng chú => Nhân vật bé Hồng: Tâm hồn bé càng thắt lại, khoé mắt đã cay trong sáng, ngoan ngoãn, giàu tình cay. Đến khi mục đích mỉa mai, yêu thương mẹ. nhục mạ của người cô đã trắng trợn phơi bày ở lời nói t3 thì lòng đau đớn, phẫn uất của chú bé không còn nén nổi: "Nước mắt tôi ròng và ở cổ? Cái
10. "cười dài trong tiếng khóc" để hỏi lại sau đó thể hiện sự kìm nén nỗi đau xót, tức tưởi đang dâng lên trong lòng. - Tâm trạng đau đớn, uất ức của chú bé dâng lên đến cực điểm khi nghe người cô cứ tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình. NH đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng ở những giây phút này bằng các chi tiết đầy ấn tượng. Lời văn lúc này dồn III. Tiểu kết: dập với các hình ảnh, đt mạnh 1) NT: mẽ: "Giá " - Phương thức tự sự+ miêu tả+ biểu ? Điều đó giúp em hiểu gì về nv cảm. bé Hồng? - Nghệ thuật xây dựng nhân vật: cử * Thảo luận nhóm-2': chỉ, lời nói, tâm trạng Nhóm 2: Nếu em là bé Hồng - Phép tương phản đối lập, tăng cấp mà bị bà cô xúc xiểm về mẹ thì 2) ND: Làm nổi bật tính cách tàn em sẽ phản ứng như thế nào? nhẫn của bà cô, khẳng định tình - cãi lại Thảo mẫu tử trong sáng cao cả của bé - đấu tranh. luận Hồng. -> Tất cả các giải pháp mà em nhóm đưa ra đều có thế chấp nhận được trong xã hội ngày nay. Nhưng quay trở lại xã hội mà bé Hồng đang sống- xã hội thực dân, nửa phong kiến với những hủ tục, luật lệ hà khắc của đạo "tam tòng" thì bé Hồng: tuổi còn nhỏ, thân cô thế cô, yêu thương mẹ là thế, căm giận bà cô là thế mà vẫn không dám đấu tranh, chỉ nhẫn nhục chịu đựng và nén nỗi đau vào trong. Điều đó cho thấy bé Hồng là em bé có tâm hồn trong sáng, ngoan ngoãn, giàu tình yêu thương. ? Khái quát lại những BPNT, PTBĐ mà tác giả đã sử dụng?
11. ? Các PTBĐ, BPNT đã có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung phần 1 của văn bản? IV. Củng cố- Luyện tập: ? Nhắc lại đặc điểm của hồi ký? - Hồi kí: là một thể của ký, người viết kể lại những truyện, những điều chính mình đã trải qua, đã chứng kiến ? Qua cuộc đối thoại này, nhà văn muốn thể hiện quan niệm gì? - QN: lên án những cổ tục của lễ giáo PK, bênh vực người phụ nữ và trân trọng ước mơ, khao khát của họ. Vì thế, NH được coi là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. V. Hướng dẫn học ở nhà: - Đọc một vài đoạn văn ngắn trong đoạn trích, hiểu tác dụng của một vài chi tiết miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn đó. - Kể tóm tắt văn bản, nắm được bản chất nhân vật bà cô. - Tìm những câu thành ngữ nói lên bản chất bà cô (giặc bên Ngô không bằng ) - Soạn phần còn lại để giờ sau tiếp tục tìm hiểu. * Nhân vật bé Hồng hiện lên qua cuộc trò chuyện với bà cô là một em bé có cảnh ngộ cô độc, đau khổ, luôn khát khao tình yêu thương của mẹ. Nhưng em còn phải chịu một nỗi đau khổ sâu xa: bị người khác xúc phạm 1 cách độc ác về mẹ. Mặc dù vậy, em vẫn luôn có tâm hồn trong sáng, ngoan ngoãn, giàu tình yêu thương mẹ.Sau những cay đắng khi trò chuyện với bà cô là những giây phút ngọt ngào của bé Hồng khi được nằm trong lòng mẹ. Giờ sau cô và các em tiếp tục tìm hiểu. * Rút kinh nghiệm: Ngày soạn: Ngày dạy: TUẦN 2- TIẾT 6: VĂN BẢN: TRONG LÒNG MẸ (Trích "Những ngày thơ ấu" - Nguyên Hồng) A. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: - Khái niệm thể loại hồi kí. - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện đoạn trích Trong lòng mẹ. - Ngôn ngữ truyện thể hiện niềm khao khát tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật. - Ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng. 2. Kĩ năng: - Bước đầu biết đọc hiểu một văn bản hồi kí.
12. - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm truyện. - Kỹ năng sống cơ bản: +Suy nghĩ sáng tạo: Phân tích, bình luận những cảm xúc của bé Hồng về tình yêu thương mãnh liệt đối với người mẹ. + Giao tiếp: trao đổi, trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản. + Xác định giá trị bản thân: trân trọng tình cảm gia đình, tình mẫu tử, biết cảm thông với nỗi bất hạnh của người khác. 3. Thái độ: - Biết trân trọng tình mẫu tử, sự cảm thông với những số phận bất hạnh. B. Chuẩn bị: - Giáo viên: Tập truyện "Những ngày thơ ấu''; Thiết kế bài giảng trên Power Point, Máy chiếu, máy vi tính. - Học sinh: Soạn bài. C. Phương pháp - Kỹ thuật dạy học: - Phương pháp: Thuyết trình,vấn đáp,tái hiện, phân tích cắt nghĩa, nêu vấn đề - Kỹ thuật dạy học: động não, thảo luận nhóm, viết tích cực. D. Tiến trình tổ chức các hoat động dạy- học: I. Ổn định tổ chức lớp: II. Kiểm tra bài cũ: ? Nêu những hiểu biết cơ bản về nhà văn Nguyên Hồng và tác phẩm “Những ngày thơ ấu”? - HS trả lời- GV nhận xét, cho điểm. III. Bài mới:- Hoạt động của thầy HĐ của Nội dung cần đạt HT và trò PTNL A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (3’) Trình chiếu video về tình Quan sát NL cảm mẫu tử thụ thẩm Dẫn vào bài mĩ Ở tiết học trước, các em đã hiểu được tính cách hẹp hòi, cay độc đến tàn nhẫn của người cô bé Hồng. Chúng ta đã hiểu được cảnh ngộ của bé Hồng tuy cô độc và bị hắt hủi song tâm hồn em vẫn trong sáng, tràn đầy tình yêu thương mẹ và căm hờn cái xấu xa, độc ác. Tiết học này, chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu xem tâm trạng và cảm xúc của Hồng khi gặp mẹ đã diến biến ntn? B. HĐ hình thành kiến thức mới ? Chỉều hôm đó, tan học 2. Cuộc gặp gỡ giữa bé Hồng và thoáng thấy người ngồi trên mẹ:
13. xe giống mẹ, Bé Hồng đã có PB cá a. Khi gặp mẹ: NL cảm những hành động gì? NX nhân - Chiều hôm đó, thoáng thấy một thụ thẩm hành động đó? bóng người ngồi trên xe kéo giống mỹ mẹ: đuổi theo, gọi rối rít: Phản ứng tức thì, tự nhiên, lý trí không kịp ? Cùng với hành động là lời phân tích và kiểm soát. nói gì? NX gì về lời gọi đó? - Mợ ơi!Mợ ơi! Mợ ơi! Tiếng gọi NL giao cuống quýt, gấp gáp, tình cảm bị tiếp ? Từ hành động và tiếng gọi HS nhận dồn nén rất lâu, bật thành tiếng. tiếng bối rối đó cho ta biết điều gì xét -> bé Hồng rất khát khao gặp mẹ. Việt trong tình cảm của bé Hồng? NL tư ? Nếu người trên xe không - Nếu người trên xe không phải là duy phải là mẹ chú thì điều gì sẽ mẹ:“cái lầm đó không những làm NL hợp xảy ra? tôi thẹn mà còn tủi cực nữa, khác gì tác cái ảo ảnh của một dòng nước trong NL giải suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra quyết trước con mắt gần rạn nứt của vấn đề người bộ hành ngã gục giữa sa ? Trong câu văn tác giả sử mạc” dụng BPNT gì? Tác dụng? + NT: Đây là một giả thiết mà cậu bé tự đặt ra – giả định là một hình HS khá, ảnh so sánh độc đáo => hi vọng tột ? Sau tiếng gọi, xe chạy giỏi cùng- thất vọng- tuyệt vọng tột cùng chầm chậm, bé Hồng có thái - Xe chạy chầm chậm, đuổi kịp, thở độ và cử chỉ ntn? Nhận xét hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả từ loại được sử dụng? Tác chân lại, oà lên khóc, nức nở dụng? + NT: Tính từ: Sự xúc động mạnh ? Tại sao khi gặp mẹ Hồng mẽ trong lòng bé. lại oà khóc? Tiếng khóc đó - oà khóc: những giọt nước mắt dỗi có giống với những giọt hờn mà hạnh phúc, tức tưởi mà mãn nước mắt đã rơi khi trò nguyện khác với những giọt nước chuyện với bà cô không? mắt chua xót, tủi cực căm tức khi trò chuyện với bà cô. ? Em thử phân tích những chi tiết miêu tả bé Hồng khi gặp mẹ để thấy khả năng miêu tả tâm lí tinh tế của Nguyên Hồng? - Tg miêu tả rất ngắn gọn. Thảo Chú bé thở hồng hộc,trán luận cặp
14. đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại, đôi oà lên khóc, nức nở. Thật ra, xe kéo chạy chầm chậm, chỉ vài giây sau, chú bé đã đuổi kịp, vậy thì "thở hồng hộc", "trán đẫm mồ hôi" không phải là do mệt nhọc, mà đó là biểu hiện sự xúc động hết sức mạnh mẽ trong lòng chú bé. Do xúc động quá nên chân ríu lại. Bé Hồng cũng không òa khóc ngay khi nhận ra mẹ, phải đợi đến lúc mẹ xoa đầu hỏi- tức là nhận được sự âu yếm, vỗ về của mẹ thì niềm xúc động vui sướng mới vỡ ra thành tiếng khóc. Đây là giọt nước mắt sung sướng, hạnh phúc. ? Khi ở trong lòng mẹ bé b. Khi ở trong lòng mẹ: Hồng có những hành động, - Hành động: đùi áp đùi, đầu ngả suy nghĩ và cảm xúc gì ? Em vào lòng mẹ hãy nhận xét. - Cảm xúc: ấm áp, mơn man khắp PB cá da thịt. nhân - Suy nghĩ: bé lại, lăn vào lòng mẹ người mẹ có một êm dịu vô ? Nằm trong lòng mẹ, dưới cùng cái nhìn yêu thương vô vàn ->Cảm giác sung sướng, hạnh phúc của đứa con, người mẹ hiện đến tột đỉnh khi ở trong lòng mẹ. ra như thế nào? - Gương mặt mẹ tươi sáng, da mịn, ? Vì sao vất vả khổ cực mà gò má hồng, quần áo, hơi thở thơm mẹ Hồng vẫn đẹp tươi như tho lạ thường vậy? -Vì được ôm ấp con, vì được giải phóng tinh thần ? Em có nhận xét gì về hình ảnh đó? Trong đoạn văn này, tác giả sử dụng NT gì? + NT miêu tả: Hình ảnh người mẹ hiện lên thật cụ thể, sinh động, hoàn HS trả hảo, rất yêu con, can đảm, kiêu
15. ? Tại sao tác giả lại để hình lời cá hãnh vượt lên mọi lời mỉa mai, cay ảnh người mẹ hiện lên qua nhân độc. cảm nhận của bé Hồng. -> Tác giả để hình ảnh người mẹ hiện lên qua cảm nhận của con để thể hiện sâu sắc lòng yêu thương, ? Theo em biểu hiện nào quý trọng mẹ của bé Hồng thấm thía nhất của tình mẫu tử? - Hs tự bộc lộ. ? Trong đoạn văn này tác giả + PTBĐ: Biểu cảm trực tiếp đã sử dụng phương thức biểu -> Tác dụng: thể hiện xúc động tình đạt nào? Tác dụng? cảm của bé Hồng, khơi gợi cảm xúc ở người đọc. - Lời bình: “Phải bé lại êm dịu ? Nhà văn có viết 1 lời bình: vô cùng”: Chú bé đã căng tất cả các “Phải bé lại êm dịu vô giác quan để thâu nhận tình mẹ con cùng”. Nghệ thuật sử dụng bấy lâu xa cách. Nhà văn đã sống lại lời bình có tác dụng như thế tận cùng cảm giác có thật ngày nào. nào? - Câu văn kết: "Nhưng bên tai tôi ": Hồng muốn quên đi, vứt bỏ những lời nói cay nghiệt của cô- những hủ tục lạc ? Theo em, những câu văn kết PB cá hậu của XHPK để cảm nhận trọn vẹn đoạn thể hiện ý nghĩa gì ? nhân tình mẫu tử ấm áp thiêng liêng. => Bé Hồng một thân phận đau khổ nhưng có nội tâm sâu sắc, yêu mẹ mãnh liệt, khao khát tình yêu ? Em hiểu gì về nhân vật bé thương. Em có tình yêu thương và Hồng? lòng tin bền bỉ, mãnh liệt dành cho mẹ. III. Tổng kết: 1) Nghệ thuật: - Ngòi bút sắc sảo tinh tế trong việc thể hiện tâm lí, tâm trạng nhân vật. So sánh thích hợp, mới lạ, lời văn ? Những thành công về nghệ dạt dào cảm xúc nên câu chuyện lôi thuật của Nguyên Hồng cuốn, hấp dẫn. trong đoạn trích. - Cảm xúc trữ tình sôi nổi tha thiết - > chương truyện giàu chất thơ, như 1 bản tình ca về tình mẫu tử. 2) Nội dung:
16. - Văn bản kể lại chân thực & cảm động về thân phận bé Hồng (tác giả) mặc dù cay đắng tủi cực song vẫn ? Qua đó giúp em hiểu gì về khát khao yêu thương bởi tấm lòng nội dung và ý nghĩa của văn người mẹ. bản ? - Phải biết chia sẻ, giúp đỡ, cảm thông với những em nhỏ lang thang, cơ nhỡ, thiếu tình yêu thương của cha mẹ và gia đình. - Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao giờ vơi trong tâm - HS đọc ghi nhớ SGK. hồn con người. * Ghi nhớ: SGK IV. Luyện tập - Củng cố: ? Tại sao nói: "Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng" ? ? Viết một đoạn văn ghi lại những ấn tượng, cảm nhận rõ nhất, nổi bật nhất của bản thân về mẹ của mình. V. Hướng dẫn học ở nhà: - Đọc một vài đoạn văn ngắn trong đoạn trích Trong lòng mẹ, hiểu tác dụng của một vài chi tiếtmiêu tả, biểu cảm trong đoạn văn đó - Viết một đoạn văn ghi lại những ấn tượng, cảm nhận rõ nhất, nổi bật nhất của bản thân về mẹ của mình. - Soạn bài: "Tức nước vỡ bờ" - Chuẩn bị: Trường từ vựng Xem và trả lời câu hỏi SGK/ 21,22 * Rút kinh nghiệm: